Forbhreathnú iomarcaíochta agus dócmhainneachta: Teidlíochtaí Fostaithe

Is éard is iomarcaíocht ann ná do phost a chailleadh toisc go bhfuil an gnólacht á dhúnadh nó toisc go bhfuil laghdú á dhéanamh ar líon na bhfostaithe sa ghnólacht. Tarlaíonn iomarcaíocht nuair nach ann do do phost sa ghnólacht a thuilleadh, nuair a bhristear as do phost tú agus ní dhéantar duine eile a fhostú chun do ról a líonadh.

Féadfaidh sé go mbeidh an iomarcaíocht chomhchoiteann i gceist le do chás má chuireann an fostóir méid áirithe fostaithe ar iomarcaíocht laistigh de thréimhse 30 lá as a chéile.

Ní mór d'fhostóirí cloí le rialacha ar leith agus iomarcaíocht chomhchoiteann á moladh acu. Tá tuilleadh eolais maidir leis na hoibleagáidí nach mór d'fhostóirí a chomhlíonadh, agus maidir leis na himpleachtaí a mbíonn acu sin d'fhostaithe, ar fáil ar shuíomh gréasáin na Roinne Fiontair, Trádála agus Fostaíochta.

Leagtar amach na hoibleagáidí agus na cearta a bhaineann le fostóirí agus le fostaithe nuair a chuirtear fostaí ar iomarcaíocht san Acht um Íocaíochtaí Iomarcaíochta 1967, arna leasú.

Bíonn gach fostaí incháilithe atá á chur ar iomarcaíocht i dteideal íocaíocht reachtúil iomarcaíochta.

Is éard atá i gceist le híochaíocht reachtúil iomarcaíochta ná tuarastal coicíse do gach bliain inar oibrigh an fostaí don chomhlacht agus tuarastal sheachtain amháin eile anuas air sin. Bíonn uasteorainn €600 in aghaidh na seachtaine i gceist leis an íocaíocht seo.

Má tá moladh á dhéanamh ag d'fhostóir, tú a chur ar iomarcaíocht, ní mór go gcuirfear ar an eolas tú. Ní mór go gcuirfear ar an eolas tú coicís roimh an dáta dífhostaithe, ar a laghad. Féadfaidh sé go mbeidh tú i dteideal tréimhse fógra níos faide faoin Acht um Fhógra Íosta agus Téarmaí Fostaíochta, 1973, ag brath ar do thréimhse oibre sa chomhlacht.

Ní mór na coinníollacha seo a leanas a chomhlíonadh le bheith i dteideal íocaíocht reachtúil iomarcaíochta:

• 104 seachtain d'fhostaíocht a bheith curtha díot leis an bhfostóir céanna
• do chuid fostaíochta a bheith inárachaithe faoi na hAchtanna Leasa Shóisialaigh
• nach ann do do phost a thuilleadh
• tú a bheith os cionn 16 bliana d'aois

Tá tuilleadh sonraí ar fáil ar shuíomh gréasáin na Roinne Fiontair, Trádála agus Fostaíochta.

Tuilleadh eolais faoin iomarcaíocht

• Eolas maidir le forálacha iomarcaíochta eile, mar aon le heolas maidir le Saoire Mháithreachais, Printíseachtaí agus athrú úinéireachta
• Eolas do dhaoine a bhfuil cead fostaíochta acu agus a gcuirtear ar iomarcaíocht iad
• Eolas faoin tionchar atá ag MSU ar íocaíochtaí iomarcaíochta

Is éard is dócmhainneacht ann ná nuair nach acmhainn do chomhlacht a gcuid fiacha a íoc de réir mar a bhíonn siad le híoc nó nuair a bhíonn níos mó dliteanas ná sócmhainní ar chlár an chomhardaithe acu. Má tharlaíonn go bhfuil comhlacht dócmhainneach, is iondúil go gceaptar duine ar a dtugtar 'leachtaitheoir' chun cuidiú leis an gcomhlacht agus iad ag druidim chun deiridh.

Má tharlaíonn go bhfuil d'fhostóir dócmhainneach, tá seans ard go gcuirfear ar iomarcaíocht tú. Féadfaidh go mbeidh tú i dteideal tuarastal nár íocadh leat go fóill nó teidlíochtaí eile ar nós pá saoire.

Tá tuilleadh eolais maidir le dócmhainneacht fostóirí agus an tionchar a bhíonn aige sin ar fhostaithe ar fáil ar shuíomh gréasáin na Roinne Fiontair, Trádála agus Fostaíochta.

1. An Scéim Íocaíochtaí Iomarcaíochta

Má tharlaíonn nach acmhainn don bhfostóir teidlíochtaí íocaíochtaí iomarcaíochta a íoc mar thoradh deacrachtaí airgeadais nó mar thoradh dócmhainneachta, beidh cúnamh ar fáil tríd an Scéim Íocaíochta Iomarcaíochta a chinnteoidh go bhfaighidh tú na híocaíochtaí reachtúla a bhfuil tú i dteideal orthu.

Íocaíochtaí Iomarcaíochta a ríomh

Féadfaidh tú meastachán a dhéanamh ar do theidlíochtaí iomarcaíochta reachtúla ag na naisc seo a leanas:

• Áireamhán Iomarcaíochta ar MyWelfare.ie
• Samplaí de ríomhanna

Aisíocaíochtaí fostóirí agus an Scéim Íocaíochtaí Iomarcaíochta

A luaithe agus a dhéanann an roinn íocaíocht faoin Scéim Íocaíochtaí Iomarcaíochta, ardófar fiach i gcoinne an fhostóra. Tuilleadh eolais faoi na roghanna atá ar fáil d'fhostóirí chun an fiach seo a aisíoc.

Staitisticí na Scéime Íocaíochtaí Iomarcaíochta

Staitisticí maidir le hiarratais a cuireadh isteach faoin Scéim Íocaíochtaí Iomarcaíochta ó 1995 ar aghaidh

2. Scéim Íocaíochta Leagan As Foirne COVID-19

Is íocaíocht aonuaire, chnapshuime é Scéim Íocaíochta Leagan As Foirne COVID-19 d’fhostaithe:

• a cuireadh ar iomarcaíocht ón 13 Márta 2020 ar aghaidh, nó a chuirfear ar iomarcaíocht roimh an 31 Eanáir 2025

agus

• a chaill an deis seirbhís ináirithe a fhorbairt mar gheall ar leaganacha as foirne sealadacha mar gheall ar shrianta COVID-19 idir an 13 Márta 2020 agus an 31 Eanáir 2022

3. Scéim Íocaíochtaí Dócmhainneachta

Cosnaíonn an Scéim Íocaíochtaí Dócmhainneachta iarfhostaithe de chuid comhlachtaí a d'éirigh dócmhainneach de réir an dlí.

Is féidir le fostaithe éileamh a dhéanamh, trí ionadaí an fhostóra, dála an leachtaitheora nó an ghlacadóra oifigiúil, go n-íocfar fiachais nár íocadh go fóill, an méid seo a leanas ina measc:

• Riaráistí pá agus pá breoiteachta
• Pá saoire nár íocadh go fóill
• Fógra íosta reachtúil nár íocadh go fóill
• Riaráistí áirithe ranníocaíochtaí pinsin
• Dámhachtainí éagsúla reachtúla a dhéanann an Coimisiún um Chaidreamh san Áit Oibre (an CCÁO)

• An Coimisiún um Chaidreamh san Áit Oibre (an CCÁO)
• An Roinn Fiontair, Trádála agus Fostaíochta
• Welfare Partners
• MyWelfare.ie ( Áireamhán Iomarcaíochta
• Na Coimisinéirí Ioncaim

Is pointe teagmhála aonair é Intreo (an tSeirbhís Fostaíochta Poiblí) do gach tacaíocht agus seirbhís fhostaíochta agus ioncaim.

• Má tá ceisteanna agat maidir leis an iomarcaíocht i gcoitinne nó maidir le cearta fostaíochta, féadfaidh tú teagmháil a dhéanamh leis an gCoimisiún um Chaidreamh san Áit Oibre ag an leathanach seo dá shuíomh ghréasáin a bhaineann le hEolas agus Seirbhísí do Chustaiméirí.
• Má tá ceisteanna agat maidir le beartas agus reachtaíocht a bhaineann le hiomarcaíocht agus le dócmhainneacht, féadfaidh tú teagmháil a dhéanamh leis an Roinn Fiontair, Trádála agus Fostaíochta.
• Má tá ceisteanna agat maidir le dócmhainneacht d'fhostóra agus an tionchar a bheidh aige sin ort, féadfaidh tú teagmháil a dhéanamh leis an léachtóir, leis an nglacadóir nó le hionadaí an fhostóra.
• Má tá ceisteanna agat agus tú ag cur isteach ar íocaíochtaí iomarcaíochta nó scéimeanna íocaíochtaí dócmhainneachta, féadfaidh tú teagmháil a dhéanamh leis an Rannóg Íocaíochta Iomarcaíochta agus Dócmhainneachta.