An Rannán um Ionchuimsiú Sóisialta

Ó 1997 i leith tá straitéisí náisiúnta frithbhochtaineachta forbartha ag Éirinn chun creat straitéiseach a chur ar fáil chun dul i ngleic le bochtaineacht agus eisiamh sóisialta. Le himeacht ama, forbraíodh raon de straitéisí earnála náisiúnta ar fud an rialtais lena n-áirítear cuimsiú sóisialta mar chroíchuspóir. Tá freagracht iomlán ar an Roinn Coimirce Sóisialaí (RCS) as polasaí uile-rialtais a fhorbairt a dhíríonn ar bhochtaineacht a laghdú agus ar chuimsiú sóisialta a fheabhsú. Aithníonn an polasaí seo an ról láidir atá ag ranna eile, in éineacht leis an RCS, i seachadadh cuspóirí laghdaithe bochtaineachta agus cuimsiú sóisialta.

Treochlár um Chuimsiú Sóisialta 2020-2025

I mí Eanáir 2020, d’fhoilsigh an Roinn Coimirce Sóisialaí an Treochlár um Chuimsiú Sóisialta 2020 - 2025: Uaillmhian, Spriocanna agus Tiomantais. Cuireann an straitéis uile-rialtais seo le hobair a réamhtheachtaithe agus é mar aidhm aici líon na ndaoine atá i mbochtaineacht chomhsheasmhach in Éirinn a laghdú agus cuimsiú sóisialta a mhéadú dóibh siúd is mó atá faoi mhíbhuntáiste.

Ag déanamh measúnú ar an mBochtaineacht in Éirinn: Is é an slat tomhais oifigiúil ar bhochtaineacht in Éirinn ná ‘bochtaineacht chomhsheasmhach’. Is forluí dhá tháscaire comhpháirte atá i gceist leis an táscaire seo:

• ‘i mbaol na bochtaineachta’ a shainaithníonn daoine a bhfuil ioncam teaghlaigh faoi bhun 60% den airmheán acu; agus
• ‘díothacht bhunúsach’ a thugann le fios daoine aonair a bhfuil 2 nó níos mó de 11 bunriachtanais in easnamh orthu.

Léiríonn an slat tomhais chomhsheasmhach bochtaineachta seo an tuiscint iltoiseach ar bhochtaineacht agus tá sé ar mhaithe leis an daonra a bhfuil na riachtanais is mó acu a shainaithint i dtéarmaí a bheith bocht ó thaobh ioncam agus díothach araon.

Tá rátaí bochtaineachta agus cuimsiú sóisialta glactha ó na sonraí ar ioncam teaghlaigh agus ar dhálaí maireachtála a bhailíonn an Phríomh-Oifig Staidrimh (CSO) trí Shuirbhé an AE ar Ioncam agus Dálaí Maireachtála. Is féidir na sonraí bochtaineachta is déanaí a fháil anseo.

Is uirlis monatóireachta bhliantúil* é an Monatóir um Chuimsiú Sóisialta a thuairiscíonn ar dhul chun cinn i dtreo na spriocanna náisiúnta um laghdú na bochtaineachta agus cuimsiú sóisialta. Déanann sé anailís freisin ar an méid a chuireann Éire le sprioc bhochtaineachta an AE agus scrúdaíonn sé dul chun cinn ar spriocanna atá sa Treochlár um Chuimsiú Sóisialta 2020-2025.

• Ba chóir a thabhairt faoi deara gur foilsíodh Monatóir Cuimsitheachta Sóisialta Comhcheangailte do 2018 agus 2019 sa bhliain 2021.

I mí an Mhárta 2021 d’fhógair Joe O’Brien, an tAire Stáit ag an Roinn Coimirce Sóisialaí agus na Roinne Forbartha Tuaithe agus Pobail a bhfuil freagracht speisialta air as Forbairt Pobail agus Carthanas, bunú Grúpa Oibre chun dul i ngleic le ceist na tearcrochtain bia de réir an ghealltanais maidir le tearcrochtain bia sa Treochlár um Chuimsiú Sóisialta.

Tá an Rialtas tiomanta do dhul i dteagmháil le raon leathan páirtithe leasmhara a bhfuil suim acu agus baint acu le beartais agus cleachtais um chuimsiú sóisialta. Gné thábhachtach den mhonatóireacht agus den fhorbairt ar bheartas an rialtais maidir le bochtaineacht agus eisiamh sóisialta is ea an rannpháirtíocht le daoine atá thíos leis an mbochtaineacht agus leis an eisiamh sóisialta, agus leis na grúpaí pobail agus deonacha a dhéanann ionadaíocht dóibh.

Tarlaíonn rannpháirtíocht ar bhonn leanúnach i rith na bliana agus i bhfóraim éagsúla eagraithe ag an Roinn Coimirce Sóisialaí, agus freisin sna hidirghníomhaíochtaí idir gach roinn Rialtais agus na grúpaí ionadaíocha éagsúla (lena n-áirítear ENRanna náisiúnta agus idirnáisiúnta agus pobail náisiúnta agus áitiúla agus grúpaí deonacha). Ar leibhéal áitiúil, tá ionadaithe roinne ina mbaill de Choistí Pobail agus Forbartha Áitiúla, mar aon le hionadaithe ó ranna eile agus/nó ó ghníomhaireachtaí stáit, agus bíonn siad i dteagmháil go rialta le struchtúir phobail áitiúla eile.

Cuireann na hidirghníomhaíochtaí agus na comhráite rialta seo eolas go leanúnach ar fhorbairt, ar chur i bhfeidhm agus ar mheasúnú an bheartais um laghdú bochtaineachta agus cuimsiú sóisialta.

An Fóram um Chuimsiú Sóisialta

Soláthraíonn an Fóram um Chuimsiú Sóisialta bliantúil*, a eagraíonn an Roinn Coimirce Sóisialaí, an deis do dhaoine atá thíos leis an mbochtaineacht agus eisiamh sóisialta agus do na grúpaí san earnáil phobail agus dheonach a dhéanann ionadaíocht orthu dul i dteagmháil go díreach le hoifigigh bheartais agus le lucht déanta beartas ó raon de ranna rialtais. Ligeann sé do dhíospóireacht láidir idir an lucht freastail faoi na saincheisteanna beartais agus eisiamh sóisialta is mó a bhaineann leo. Ullmhaítear tuarascáil comhdhála gach bliain agus leagtar faoi bhráid dhá Theach an Oireachtais í. Is féidir na tuarascálacha a fháil anseo.

• Ba chóir a thabhairt faoi deara nár tharla an Fóram um Chuimsiú Sóisialta sa bhliain 2020 mar gheall ar shrianta COVID-19.

Lá Idirnáisiúnta na Náisiún Aontaithe um Dhíothú na Bochtaineachta

Gach bliain cuireann an Roinn maoiniú ar fáil do thionscnaimh bheaga feasachta poiblí chun feasacht ar Lá Idirnáisiúnta na NA um Dhíothú na Bochtaineachta a chur chun cinn agus chun tacú le hobair Choiste na hÉireann an 17 Deireadh Fómhair i líonrú leis na grúpaí atá freagrach as na tionscnaimh agus na tionscadail chomórtha éagsúla ar fud na tíre. Tá an maoiniú seo oscailte d’eagraíochtaí frithbhochtaineachta agus do ghrúpaí a oibríonn le daoine atá thíos leis an mbochtaineacht ag leibhéal náisiúnta nó áitiúil.

Táimid lánsásta a fhógairt go gcuirtear fáilte anois roimh iarratais ar an tionscnamh maoinithe do Lá na Náisiún Aontaithe 2023 agus is é an 25 Lúnasa, 2023, an spriocdháta.

Is é téama imeachtaí Lá na NA i mbliana ná:

Bíodh dínit dár dtreorú: ag obair le chéile chun deireadh a chur le bochtanas leanúnach

Féach ar Bhróisiúr Maoinithe Lá na NA chun na sonraí iomlána a fháil maidir leis an réimse leathan imeachtaí a d'fhéadfadh a bheith clúdaithe faoin tionscnamh seo.

Féadtar ceisteanna a dhíriú ar an Rannóg um Ionchuimsiú Sóisialta ag social.inclusion@welfare.ie.

Lá Idirnáisiúnta na Náisiún Aontaithe um Dhíothú na Bochtaineachta

Gach bliain cuireann an Roinn maoiniú ar fáil do thionscnaimh bheaga feasachta poiblí chun feasacht ar Lá Idirnáisiúnta na NA um Dhíothú na Bochtaineachta a chur chun cinn agus chun tacú le hobair Choiste na hÉireann 17 Deireadh Fómhair i líonrú leis na grúpaí atá freagrach as na tionscnaimh agus na tionscadail chomórtha éagsúla ar fud na tíre. Tá an maoiniú seo oscailte d’eagraíochtaí frithbhochtaineachta agus do ghrúpaí a oibríonn le daoine atá thíos leis an mbochtaineacht ag leibhéal náisiúnta nó áitiúil.

Nuálaithe Sóisialta Óga (NSO)

Tacaíonn an Roinn Coimirce Sóisialaí freisin le hobair na Nuálaithe Sóisialta Óga (NSO). Tá sé mar aidhm ag an gclár NSO feasacht shóisialta a ardú i measc daoine óga idir 15-18 bliain d’aois in Éirinn ionas go mbeidh siad in ann a bheith ina dtacadóirí éifeachtacha ar son an cheartais shóisialta. Déanann an Roinn urraíocht ar dhúshlán bochtaineachta na scoile ‘Ár dTír a Dhéanamh Níos Cuimsithí agus Saor ó Bhochtaineacht’. Tá tuilleadh eolais ar na cineálacha tionscadal a maoiníodh le blianta beaga anuas faoin gclár seo ar fáil anseo

Bhí ról lárnach ag clár taighde na Roinne maidir le heolas a thabhairt do straitéisí náisiúnta frithbhochtaineachta agus do phleananna gníomhaíochta um chuimsiú sóisialta agus maoiníonn an Roinn dhá shruth taighde bochtaineachta agus cuimsiú sóisialta ar leith.

Déanann an chéad ceann foráil do chlár ilbhliantúil taighde agus comhairliúcháin chun monatóireacht agus tuairisciú a dhéanamh ar dhul chun cinn i dtreo na sprice sóisialta náisiúnta um laghdú na bochtaineachta, agus ar threochtaí bochtaineachta a bhaineann leis. Déanann an taighde anailís ar na sonraí náisiúnta is déanaí ar ioncam, ar dhíothacht agus ar sheirbhísí ón Suirbhé bliantúil ar Ioncam agus Dálaí Maireachtála (SIDM), chun treochtaí a aithint, anailís chomparáideach AE a dhéanamh agus chun na himpleachtaí do bheartas a léiriú. Tá an conradh reatha leis an Institiúid Taighde Eacnamaíochta agus Sóisialta na hÉireann (ITES).

Tá an dara sruth maoinithe ar fáil chun sármhaitheas taighde agus nuálaíocht ar bhochtaineacht agus eisiamh sóisialta a chur chun cinn i measc institiúidí tríú leibhéal. Le blianta beaga anuas tá maoiniú curtha ar fáil trí chlár taighde atá comhordaithe ag an gComhairle um Thaighde in Éirinn.

Tá freagracht iomlán ar an Roinn Coimirce Sóisialaí as monatóireacht agus meastóireacht a dhéanamh ar an mbeartas uile-rialtais ag díriú ar bhochtaineacht a laghdú agus cuimsiú sóisialta a fheabhsú. Úsáidtear roinnt cur chuige chun é seo a bhaint amach:

Mar a luadh cheana, cuireann an Roinn an Monatóir ar Chuimsiú Sóisialta bhliantúil, an tuarascáil oifigiúil ar dhul chun cinn i dtreo an Sprioc Shóisialta Náisiúnta um Laghdú Bochtaineachta (cuid 2: Príomheolas Beartais).

Is ceanglas é Measúnacht Tionchair Bochtaineachta (profáil bochtaineachta roimhe seo) faoi na Treoirlínte Athbhreithnithe um Measúnacht Tionchair Rialála (RIA) 2009, agus Roinn 3.4 de Lámhleabhar na Comh-aireachta chun Meamraim don Rialtas a ullmhú. Is é an próiseas é trína ndéanann ranna rialtais, údaráis áitiúla agus gníomhaireachtaí Stáit measúnú ar bheartais agus ar chláir ag céimeanna deartha, céimeanna forfheidhmithe agus athbhreithnithe maidir leis an tionchar dóchúil a bheidh acu nó a bhí acu ar bhochtaineacht agus ar neamhionannais ar dócha go dtiocfaidh bochtaineacht as, d’fhonn bochtaineacht a laghdú.

Is modheolaíocht ar bhonn fianaise é Measúnacht Tionchair Shóisialta (MTS) chun éifeachtaí dáileacháin dóchúla tograí beartais ar ioncam agus neamhionannas sóisialta a mheas. Úsáideann sé samhail ionsamhlúcháin leasa cánach ar a dtugtar SWITCH, a d’fhorbair an Institiúid Taighde Eacnamaíochta agus Sóisialta (ITES), chun tionchair dáileacháin agus bochtaineachta na mbeartas ar chineálacha teaghlaigh, ar ghrúpaí saolré agus inscne a thomhas. Ó Bhuiséad 2013, tá COSN comhtháite foilsithe ag an Roinn a chuimsíonn na príomhbhearta leasa agus cánach dírí sna buiséid bhliantúla. Is é an cuspóir atá leis ná tuiscint an phobail a threorú ar éifeacht charnach na mbeartas buiséadach ar dháileadh ioncaim agus ar chomhionannas sóisialta.