Foilsíonn an tAire O'Gorman tuarascáil Spotsolais ar Mheabhairshláinte Leanaí agus Daoine Óga in Éirinn

D'fhoilsigh an tAire Leanaí, Comhionannais, Míchumais, Lánpháirtíochta agus Óige, Roderic O'Gorman, tuarascáil inniu, ina dtugtar sonraí ar roinnt de na tosca cosanta agus na tosca riosca a mbíonn tionchar acu ar mheabhairshláinte leanaí agus daoine óga in Éirinn, agus ina scrúdaítear leitheadúlacht neamhoird meabhairshláinte i measc leanaí agus daoine óga idir 10 agus 25 bliana d'aois. Cuirtear sonraí i láthair sa tuarascáil freisin maidir le tionchar phaindéim Covid-19 ar mheabhairshláinte na n-óg, chomh maith le treochtaí i soláthar seirbhísí meabhairshláinte in Éirinn.

Ag labhairt dó faoin tuarascáil, dúirt an tAire O'Gorman

Is é seo an deichiú tuarascáil sa tsraith Spotsolas Staitistiúil. Is éard is Spotsolas Staitistiúil ann ná foilseachán atá dírithe ar thopaic ar leith, ag bailiú sonraí staitistiúla atá ar fáil le chéile chun treochtaí nó patrúin sna sonraí a aibhsiú. I measc na bhfoilseachán tá tráchtaireacht ghearr ar na sonraí, ina sonraítear treochtaí agus comparáidí (nuair is ábhartha) (m.sh. comparáidí idir gnéas, aoisghrúpaí, pointí ama srl.).

Tá sé mar aidhm ag an Spotsolas seo aird a tharraingt ar threochtaí agus ar ghnéithe a breathnaíodh sna sonraí. Dá bhrí sin, cé go bhféadfadh sé a bheith mar bhonn le haghaidh tuilleadh taighde, níor cheart aon chuid den fhaisnéis atá ann a úsáid chun cúis agus éifeacht a ascribe idir aon dá athróg.

Fachtóirí cosanta do dhrochshláinte mheabhrach

• In 2012 agus 2019, féinmheas; tá an dóchas agus an sásamh saoil is airde in ógánaigh in Éirinn i measc na ndaoine sa chéad bhliain den mheánscoil, agus an leibhéal is ísle i measc na ndaoine sa séú bliain.
• Cé gur tháinig laghdú ar leibhéil dóchais i measc déagóirí in Éirinn idir 2012 agus 2019, tá feabhas tagtha ar an dóchas faoin todhchaí i measc daoine idir 18 agus 24 bliana d'aois idir 2011 agus 2016, agus tá sé i gcónaí níos airde ná meán an AE.
• Cé gur laghdaigh leibhéil sástachta saoil i measc déagóirí in Éirinn idir 2012 agus 2019, tá feabhas suntasach tagtha ar shástacht saoil i measc daoine idir 16-24 bliana d'aois in Éirinn idir 2013 agus 2018 agus tá sé fós níos airde ná meán an AE.

Fachtóirí riosca do dhrochshláinte mheabhrach

• Tháinig laghdú suntasach freisin ar sciar na ndaoine óga a mhothaigh aimsir an chuid is mó nó an t-am ar fad, agus an céatadán a mhothaigh uaigneach an chuid is mó nó an t-am ar fad, idir 2011 agus 2016.
• Tháinig méadú ar an sciar de dhaoine 15 bliana d'aois a d'fhulaing aon ghníomh bulaíochta cúpla uair sa mhí ar a laghad idir 2015 agus 2018.
• Tháinig méadú thart ar 40% ar chéatadán na ndaoine óga a raibh smaoineamh féinmharaithe acu riamh ó 2012 go 2019, agus thuairiscigh beagnach beirt as gach triúr ógánach gur smaoinigh siad ar a saol féin a thógáil in 2019.

Neamhoird mheabhairshláinte

• B'ionann imní agus neamhoird dúlagair agus thart ar leath de na neamhoird mheabhairshláinte go léir i measc daoine idir 10-24 bliana d'aois ar fud an domhain in 2019, agus beagnach dhá thrian de na neamhoird mheabhracha go léir i measc daoine idir 10-24 bliana d'aois in Éirinn.
• Cé gur dóichí go mbeadh neamhord imní ar mhná; neamhord dúlagair nó neamhord itheacháin le linn an ama seo, bhí níos mó ná trí huaire níos mó seans ann go mbeadh N.H.E.A nó neamhord iompair ag fireannaigh.
• Tháinig laghdú beag ar chéatadán na ndaoine idir 15-24 bliana d'aois a thuairiscigh go raibh aon siomptóim dúlagair orthu idir 2014 agus 2019, agus bhí sé níos ísle in Éirinn ná meán an AE sa dá bhliain.
• In 2012 agus 2019 araon, bhí leitheadúlacht na n-airíonna imní agus dúlagar an-dian níos airde i measc déagóirí le leibhéil ísle tacaíochta ó dhuine fásta speisialta, agus i measc daoine óga a d'aithin mar Leispiach, Aerach, Déghnéasach, Éighnéasach agus Panghnéasach.

Tionchar phaindéim Covid-19 ar Mheabhairshláinte

• Dúirt daoine 12 bliain d'aois agus 22 bliain d'aois gur chaill siad amach ar sheirbhísí tacaíochta meabhairshláinte de bharr na paindéime.
• Is cronaigh cairde a mhó a tuairiscíodh le linn na paindéime do dhaoine idir 15-17 mbliana d'aois agus do dhaoine idir 18-24 bliana d'aois, agus fadhbanna scoile/coláiste ina dhiaidh sin, agus an tionchar ar a sláinte fhisiciúil agus mheabhrach.
• I measc na ndaoine is mó a luaigh imní meabhairshláinte bhí daoine faoi mhíchumas agus tinnis; úsáideoirí seirbhísí meabhairshláinte; agus daoine óga LADTI+.
• Thug beagnach leath de na daoine idir 15-17 bliain d'aois agus idir 18-24 bliain d'aois le fios go raibh a meabhairshláinte imithe in olcas ó thús srianta Covid-19, agus gur dóichí go dtuairisceoidh mná laghdú ar a meabhairshláinte ná mar a bhí ag fir.

Soláthar Seirbhísí Meabhairshláinte

• Tháinig méadú os cionn 150% ar líon na leanaí a fhaigheann seirbhísí síceolaíochta cliniciúla in Éirinn idir 2019 agus 2020, agus tháinig méadú leath ar líon na leanaí a bhfuil seirbhísí de dhíth orthu le linn na tréimhse sin.
• Tháinig méadú ar an gcéatadán de dhaoine idir 15 – 24 bliana d'aois in Éirinn a d'fhreastail ar chomhairliúchán síciatraí, síceolaí nó síciteiripeoir riamh idir 2015 agus 2019, agus bhí sé beagnach dhá oiread níos airde i measc na mban in 2019.
• Tháinig méadú beagnach aon trian ar líon na leanaí a ligeadh isteach in aonaid na Seirbhísí Meabhairshláinte do Leanaí agus d'Ógánaigh (CAMHS) idir 2017 agus 2021, ach tháinig laghdú beagnach dhá thrian ar líon na ndaoine a ligeadh isteach in aonaid mheabhairshláinte do dhaoine fásta.
• Tháinig méadú seasta ar chéatadán na laethanta leapa CAMHS a úsáideadh ó 2017 go 2021, agus tháinig méadú den chúigiú cuid ar líon na n-atreoruithe CAMHS a chonaic seirbhísí meabhairshláinte le linn na tréimhse sin.

I measc na bhfoinsí faisnéise tá staidéar Chlár ECFE um Measúnú Idirnáisiúnta Mac Léinn (PISA), Scoil na Síceolaíochta agus Suirbhéanna My World de chuid Jigsaw, Fás Aníos in Éirinn, an Suirbhé Eorpach ar Cháilíocht na Beatha, Suirbhé na Príomh-Oifige Staidrimh agus Eurostat ar Ioncam agus Dálaí Maireachtála, Suirbhé Sláinte na hÉireann de chuid na Príomh-Oifige Staidrimh, Suirbhé Eorpach ar Cháilíocht na Beatha (EQLS), an Staidéar ar Ualach Domhanda galar, Feidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte, Suirbhé Éire Shláintiúil 2021, tuarascáil DCEDIY 'How's your head? Young Voices During Covid-19’', Córas Náisiúnta Tuairiscithe Othar Cónaitheach Síciatrach an Bhoird Taighde Sláinte agus an Córas Náisiúnta Tacaíochtaí Cumais, agus an Coimisiún Meabhairshláinte.