Seolann an tAire Foley agus an tAire O'Gorman 'Straitéis Litearthachta, Uimhearthachta agus Litearthachta Digití na hÉireann 2024 – 2033'
- Foilsithe: 15 Bealtaine 2024
- An t-eolas is déanaí: 12 Aibreán 2025
Inniu sheol an tAire Oideachais, Norma Foley TD, agus an tAire Leanaí, Comhionannais, Míchumais, Lánpháirtíochta agus Óige, Roderic O'Gorman TD, Straitéis Litearthachta, Uimhearthachta agus Litearthachta Digití na hÉireann 2024-2033: Gach Foghlaimeoir ó Bhreith go hAosacht Óg agus plean forfheidhmithe tacaíochta cúig bliana
D'fhorbair an Roinn Oideachais agus an Roinn Leanaí, Comhionannais, Míchumais, Lánpháirtíochta agus Óige an straitéis i gcomhar le Coiste Stiúrtha idirghníomhaireachta.
Dúirt an tAire Foley:
"Inniu seoladh ár straitéis nua litearthachta, uimhearthachta agus litearthachta digití do gach foghlaimeoir ó bhreith go haosacht óga. Ba mhaith linn go mbeadh an tacar scileanna, an t-eolas, na huirlisí a theastaíonn uathu chun rath agus bláthú ina n-aonar agus sa tsochaí ag ár gcuid scoláirí agus ag ár bhfoghlaimeoirí go léir.
Leagann an litearthacht bunchloch do chumarsáid éifeachtach, smaointeoireacht chriticiúil agus tuiscint ar an domhain mórthimpeall orainn. Cuireann an uimhearthacht ar chumas foghlaimeoirí cinntí eolasacha a dhéanamh, cúrsaí airgeadais a bhainistiú agus gnéithe éagsúla den saol laethúil a láimhsiú go muiníneach. Agus i ré dhigiteach an lae inniu, tá an litearthacht dhigiteach chomh fíor-riachtanach céanna i bhfianaise na mífhaisnéise, an dúshaothraithe agus na calaoise ar líne.
Aithnítear sa straitéis seo an tábhacht a bhaineann le comhpháirtíocht chun tuilleadh dul chun cinn a chur chun cinn sa litearthacht, san uimhearthacht agus sa litearthacht dhigiteach. Aithníonn sé go bhfuil gá le comhiarracht ó mhúinteoirí, ó cheannairí scoile, ó fhoghlaimeoirí, ó thuismitheoirí, ó phobail agus ó lucht déanta beartas chun tógáil ar an dul chun cinn atá déanta againn go dtí seo."
Dúirt an tAire O'Gorman:
"Léiríonn an straitéis nua seo na hathruithe iomadúla atá tagtha ar shochaí na hÉireann ó foilsíodh an straitéis dheireanach in 2011. Go háirithe, le deich mbliana anuas tá claochlú tagtha ar sholáthar na Luathfhoghlama agus an Chúraim (LFC). Aithnítear go forleathan anois an tábhacht a bhaineann leis an luath-óige chun bunchlocha scileanna riachtanacha a leagan síos, amhail litearthacht agus uimhearthacht. Tá ról ríthábhachtach ag seirbhísí LFC maidir le tacú le forbairt na luath-óige, rud a chomhlánaíonn ról lárnach na dtuismitheoirí agus na dteaghlach. Leagann an straitéis seo béim láidir ar an dá ról.
Léiríonn an straitéis freisin sochaí na hÉireann atá ag éirí níos éagsúla. Is iomaí páiste in Éirinn a fhásann aníos ag labhairt teangacha éagsúla sa bhaile agus sa chóras oideachais. Léiríonn an straitéis seo na buntáistí iomadúla a bhaineann le plurilingualism hilteangachas do leanaí agus leis an ngá atá lenár seirbhísí LFELC agus scoileanna dul i dtaithí ar an réaltacht seo a léiriú.
Díríonn ceann de cholúin na straitéise ar thacaíochtaí saincheaptha d'fhoghlaimeoirí éagsúla. Aithnítear sa straitéis láidreachtaí, dúshláin agus stíleanna foghlama uathúla foghlaimeoirí éagsúla. Freagraíonn an straitéis don éagsúlacht, cibé acu míchumais a bhaineann go sonrach le litearthacht agus uimhearthacht – amhail disléicse, dioscalcúile agus diosgraife – nó iliomad míchumas eile a d'fhéadfadh dúshlán a thabhairt d'fhorbairt scileanna litearthachta agus uimhearthachta leanaí. Ar an gcaoi chéanna, tá sé mar aidhm ag an straitéis na baic atá roimh leanaí ó chúlraí faoi mhíbhuntáiste a shárú, lena n-áirítear leanaí den Lucht Siúil agus den Phobal Romach."
Tá taighde agus comhairliúchán fairsing bunaithe ar an straitéis, lena n-áirítear tuairimí foghlaimeoirí, tuismitheoirí, foirne luathfhoghlaima agus cúraim (LFC), foirne scoileanna, páirtithe leasmhara LFC agus oideachais, agus baill den phobal.
Áirítear sa phlean forfheidhmithe don straitéis os cionn 100 gníomh chun cur leis an rath a bhí ar an straitéis náisiúnta litearthachta agus uimhearthachta a bhí ann roimhe seo, amhail:
- Feachtas comhordaithe faisnéise a chur ar fáil trí bhealaí cumarsáide éagsúla chun béim a leagan ar ról riachtanach tuismitheoirí agus pobal maidir le tacú le litearthacht, uimhearthacht agus litearthacht dhigiteach a bpáistí.
- Cláir a reáchtáil trí na hIonaid Tacaíochta Oideachais chun cabhrú le tuismitheoirí scileanna léitheoireachta agus uimhearthachta a fhorbairt agus a chur chun cinn lena bpáistí.
- Tionscnamh Mo Leabharlann Bheag a phríomhshruthú agus a leathnú, tionscnamh a chuireann leabhair saor in aisce agus cárta ballraíochta leabharlainne ar fáil do naíonáin bheaga.
- Athfhorbairt a dhéanamh ar thástálacha scagthástála agus diagnóiseacha na luathlitearthachta agus na luath-uimhearthachta i nGaeilge agus i mBéarla.
- Tacú leis an bPas ETIM um Chuimsiú faoi stiúir Ollscoil Mhá Nuad, a aithníonn eispéiris cailíní ó scoileanna DEIS agus micrea-cháilíochtaí á mbaint amach acu san ETIM.
- A chinntiú go n-áirítear san oideachas gairmiúil tosaigh d'oideoirí luathbhlianta agus do sna cláir foghlama gairmiúla leanúnacha modúil foghlama maidir le luachanna cultúrtha uathúla grúpaí eitneacha mionlaigh (lena n-áirítear Lucht Siúil na hÉireann agus na Romaigh), agus conas is fearr tacú le leanaí ó na grúpaí sin ina bhfoghlaim litearthachta, uimhearthachta agus litearthachta digití.
- Bileoga eolais ábhair agus gairme a fhorbairt do leanaí bunscoile agus dá dtuismitheoirí ar féidir iad a chur ar fáil roimh an aistriú criticiúil chuig an iar-bhunscoil.
- Curaclam a fhorbairt ag leibhéal na bunscoile agus na hiar-bhunscoile do Theanga Chomharthaíochta na hÉireann (TCÉ) chun tacú le foghlaim TCÉ agus foghlaim i réimsí eile d'úsáideoirí TCÉ.
Cuireann an straitéis seo leis an uaillmhian agus leis an méid atá bainte amach ag an sstraitéise Litearthachta, Uimhearthachta agus Litearthachta Digití 2011-2020 agus ag an athbhreithniú eatramhach 2017. Leanann an straitéis nua ar aghaidh leis an aistear chun scileanna litearthachta, uimhearthachta agus litearthachta digití a chothú agus a fheabhsú ó bhreith go haosacht óg chun a chinntiú go bhfuil na scileanna riachtanacha ag gach duine le go n-éireoidh leo i ndomhan atá ag éirí níos casta agus níos idirnasctha.
Is í fís na straitéise ná 'Forbraíonn gach foghlaimeoir, ó bhreith go haosacht óg, na scileanna litearthachta, uimhearthachta agus litearthachta digití is gá chun rath agus bláthú mar dhuine aonair, chun páirt a ghlacadh agus bheith gníomhach mar bhall eiticiúil, gníomhach den tsochaí agus chun saol sásúil agus tairbheach a chaitheamh.'
Cuid lárnach de bhaint amach na físe seo is ea an uaillmhian chun feabhas córasach a chur ar an litearthacht, ar an uimhearthacht agus ar an litearthacht dhigiteach ar fud chontanam an oideachais ón luathfhoghlaim agus cúram go dtí leibhéal na hiar-bhunscoile, agus tacaíochtaí a neartú do na róil chriticiúla atá ag tuismitheoirí agus ag pobail chun tacú le forbairt scileanna litearthachta, uimhearthachta agus litearthachta digití leanaí.
Cuimsíonn na réimsí forbartha agus gníomhaíochta, mar a shainaithnítear sa straitéis, cúig cholún:
Colún 1: Tuismitheoirí agus pobail a chumasú chun tacú le litearthacht, uimhearthacht agus litearthacht dhigiteach na bhfoghlaimeoirí.
Colún 2: Tacú le cleachtas gairmiúil oideoirí luathbhlianta, feighlithe leanaí agus múinteoirí.
Colún 3: Tacú le ceannaireacht sa luathfhoghlaim agus cúram agus sa chóras scoile.
Colún 4: Eispéireas an fhoghlaimeora a fheabhsú trí churaclam, oideolaíocht agus measúnú.
Colún 5: Tacú le foghlaimeoirí éagsúla a n-acmhainneacht a bhaint amach.
Forbraíodh plean cuimsitheach forfheidhmithe cúig bliana a fheidhmíonn mar threoirphlean a athraíonn ár straitéis ina céimeanna inghníomhaithe. Leagtar amach ann na gníomhaíochtaí agus na tionscnaimh shonracha a dhéanfar. Próiseas leanúnach a bheidh ann rath na straitéise a thomhas.
Is féidir teacht ar an Straitéis agus ar an bPlean Forfheidhmithe anseo:
Straitéis Litearthachta, Uimhearthachta agus Litearthachta Digití
Nótaí don Eagarthóir
Gealltar i gClár an Rialtais go bhforbrófar straitéis nua don Litearthacht, don Uimhearthacht agus don Litearthacht Dhigiteach. Leanann sé ón gcéad straitéis Litearthachta, Uimhearthachta agus Litearthachta Digití 2011-2020 agus ó athbhreithniú eatramhach 2017 ina bhfuil dul chun cinn suntasach déanta, lena n-áirítear:
- Tá tírdhreach na luathfhoghlama agus an chúraim athraithe ó bhonn
- Tá feabhas tagtha ar fheidhmíocht foghlaimeoirí in Éirinn sa léitheoireacht agus sa mhatamaitic
- Tá athrú suntasach tagtha ar an gcuraclam ag gach leibhéal
- Tá méadú tagtha ar thacaíochtaí d'oideoirí luathbhlianta, do cheannairí suímh Luathfhoghlama agus Cúraim (ELC), do mhúinteoirí agus do cheannairí scoile
- Tá méadú tagtha ar dheiseanna d'fhoghlaimeoirí dul i ngleic leis an litearthacht dhigiteach sa seomra ranga agus tríd an gcuraclam
- Tá cuimsiú agus cothromas i soláthar oideachais fós ina thosaíocht
- Tá méadú tagtha ar thacaíochtaí foghlama lasmuigh de shuíomhanna foirmiúla oideachais
- Tá forbairtí suntasacha tagtha ar an oideachas lán-Ghaeilge agus tá tacaíochtaí breise Gaeilge curtha ar fáil do scoileanna Béarla chomh maith.
Tá forbairt shuntasach tagtha ar thírdhreach an oideachais ó 2011 i leith, bunaithe ar riachtanais shochaíocha, dul chun cinn sa teicneolaíocht, tuiscintí oideolaíocha agus forbairtí beartais gaolmhara ar fud na n-earnálacha luathfhoghlama agus cúraim (LFC) agus na hearnálacha scoile. Léiríonn na hathruithe seo tuiscint níos leithne go gcaithfidh an t-oideachas a bheith inoiriúnaithe, cuimsitheach agus réamhbhreathnaitheach chun daoine aonair a ullmhú do dhomhan atá ag síorathrú.
Seo a leanas cuid de na gníomhaíochtaí eile a leagtar amach sa phlean cur chun feidhme cúig bliana:
- Taighde a choimisiúnú ar chleachtais éifeachtacha litearthachta d'fhonn tacú le foghlaimeoirí i scoileanna DEIS.
- Bearta chun torthaí teanga, litearthachta agus uimhearthachta a fheabhsú do leanaí atá i mbaol míbhuntáiste oideachasúil.
- Foghlaim ghairmiúil a chur ar fáil chun tuilleadh feabhais a chur ar eolas oideolaíoch, eolas ábhair agus scileanna oideoirí agus múinteoirí luathbhlianta i réimsí na litearthachta, na huimhearthachta agus na litearthachta digití.