Bunaíonn an tAire Sláinte Tascfhórsa Sláinte Ar Líne chun freagairt a fhorbairt ar dhíobhálacha de bharr cineálacha áirithe gníomhaíochta ar líne
- Foilsithe: 4 Meán Fómhair 2024
- An t-eolas is déanaí: 12 Aibreán 2025
- Maoiniú €1m le haghaidh feachtas feasachta bliantúil
D’fhógair an tAire Sláinte Stephen Donnelly TD inniu go mbunófar Tascfhórsa Sláinte Ar Líne.
Faoi chathaoirleacht an abhcóide um chearta leanaí Jillian van Turnhout, iarradh ar an Tascfhórsa freagra sláinte poiblí a fhorbairt ar na dochair a dhéantar do leanaí agus daoine óga de bharr cineálacha áirithe gníomhaíochta ar líne.
Bunaíodh é mar aitheantas ar líon méadaitheach fianaise ó Éirinn agus go hidirnáisiúnta, a thaispeánann an nasc idir gníomhaíocht ar líne agus dochair shláinte fhisiciúil agus mheabhrach lena n-áirítear imní, díothacht codlata, neamhoird itheacháin, féindochar agus smaoineamh féinmharaithe.
Cé go ndearnadh roinnt gníomhartha reachtacha le míonna beaga anuas ar leibhéal na hÉireann agus an AE, atá dírithe ar ghníomhaíocht ar líne a rialáil agus ar shábháilteacht a fheabhsú, is léir go bhfuil gá freisin le cur chuige cuimsitheach atá bunaithe ar shláinte.
Iarradh ar an Tascfhórsa machnamh a dhéanamh ar raon na ndíobhálacha sóisialta, meabhairshláinte, sláinte fhisiciúil agus ghnéasach agus freagairtí straitéiseacha a mholadh chun aghaidh a thabhairt ar na dochair seo.
Féadfaidh treoirlínte náisiúnta, rialachán, reachtaíocht, oideachas, feachtais feasachta, chomh maith le tacaíochtaí breise sláinte agus cúraim shóisialta a bheith ar áireamh sna moltaí sin.
Dúirt an tAire Donnelly:
“Creidim go láidir gur géarchéim sláinte poiblí na dochair do dhaoine óga mar thoradh ar idirghníomhaíochtaí ar líne. Cé go n-aithním go bhféadfadh go leor buntáistí a bheith ag teicneolaíocht agus ag na meáin shóisialta, ní mór dúinn a chinntiú go gcuirtear meicníochtaí láidre i bhfeidhm a chosnaíonn daoine óga.
“Ní féidir linn a bheith bogásach inár bhfreagra, rud a éilíonn cur chuige cuimsitheach tras-earnála. Ní mór dúinn gníomhú anois, chun daoine óga an lae inniu a chosaint agus chun na glúnta atá le teacht a chosaint. Sin an fáth ar bhunaigh mé an Tascfhórsa seo. Is saineolaithe ina réimsí iad na comhaltaí go léir agus táim muiníneach go soláthróidh a gcuid oibre treochlár soiléir dúinn. Tá an-áthas orm gur aontaigh Jillian Van Turnhout Cathaoirleach a dhéanamh ar an Tascfhórsa, a bheidh ag a chéad chruinniú an tseachtain seo chugainn, agus táim ag tnúth le céad tuarascáil eatramhach an Tascfhórsa a fheiceáil i gceann 6 mhí.
“Mar aitheantas ar nádúr ríthábhachtach na faidhbe seo, tá €1 milliún á leithdháileadh agam i maoiniú bliantúil le haghaidh feachtais náisiúnta feasachta, atá dírithe ar eolas agus tuiscint daoine óga, tuismitheoirí agus caomhnóirí a mhéadú faoi na dochair a d’fhéadfadh a bheith ann a bhaineann le gníomhaíocht ar líne éigin. Leithdháilfear €200,000 breise ar CyberSafe Kids chun an obair iontach a dhéanann siad chun tacú le leanaí, le tuismitheoirí agus le hoideachasóirí a éascú.”
Dúirt Cathaoirleach an Tascfhórsa Sláinte Ar Líne Jillian van Turnhout:
“Táim buíoch den Aire Donnelly as an tascfhórsa tábhachtach seo a thionscnamh agus as a cheannaireacht a chur ar iontaoibh mé. Tá mé ar bís leis an deis a thugann sé chun tionchar dearfach a imirt ar shaol leanaí agus daoine óga.
“Cé go soláthraíonn an rochtain ar líne go leor buntáistí, is cúis imní dom an spriocdhíriú leanúnach agus, rómhinic, díobhálach, ar leanaí agus ar dhaoine óga. Rachaidh an tascfhórsa i gcomhairle, déanfaidh sé athbhreithniú ar fhianaise, agus tabharfaidh sé moltaí chun cinn chun sásraí láidre cosanta agus cosanta a sholáthar."
Dúirt an Príomhoifigeach Míochaine Eatramhach an tOllamh Mary Horgan:
“Tá an domhan digiteach sách nua, ach léiríonn fianaise níos mó ná riamh gur féidir leis na tionchair dhiúltacha a bheith tubaisteach agus fadtéarmach. Tá sainchúram an-tábhachtach ag an Tascfhórsa Sláinte Ar Líne maidir le measúnú a dhéanamh ar na dochair a dhéanann cineálacha áirithe iompraíochta ar líne agus maidir le scrúdú a dhéanamh ar na bealaí is éifeachtaí chun dul i ngleic leis na díobhálacha sin.
“Beidh a mholtaí ríthábhachtach maidir le forbairt polasaithe láidre a mhúnlú chun sláinte agus folláine leanaí agus daoine óga sa spás digiteach a chosaint, rud a rachaidh chun tairbhe do shláinte an daonra iomlán. Táim ag tnúth le tús a chur leis an obair seo le comhghleacaithe go luath amach anseo.”
Tionólfaidh an Tascfhórsa a chéad chruinniú an mhí seo agus tabharfaidh sé tuarascáil eatramhach laistigh de shé mhí. Cuirfear a tuarascáil deiridh isteach i Meán Fómhair 2025.
Nótaí:
Is iad baill an Tascfhórsa:
- Jillian van Turnhout (Cathaoirleach)
- An tOllamh Mary Horgan: Príomhoifigeach Míochaine Eatramhach
- Niamh Hodnett: Coimisinéir um Shábháilteacht Ar Líne (Ról Breathnóra)
- Brian Mac Namee: Ollamh Comhlach, Scoil na Ríomheolaíochta, An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath
- Debbie Ging: Ollamh le Meáin Dhigiteacha in Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath
- Alex Cooney: Príomhfheidhmeannach CyberSafe Kids
- Philip Dodd: Síciatraí agus oifigeach na Roinne Sláinte.
- Eoghan Cleary: Múinteoir Meánscoile
- Noeline Blackwell: Comhaontas um Chearta Leanaí
- Rachel Harper: Múinteoir Bunscoile
- Pete Lunn: Ollamh Taighde, An Institiúid Taighde Eacnamaíochta agus Sóisialta
- An Dr Abigail Collins: Cliniceoir Sláinte Poiblí
- Beirt ionadaithe ó Chomhthionól Náisiúnta Óige na hÉireann
Féadfar comhaltaí breise a bhfuil saineolas sonrach acu a chur leis an Tascfhórsa de rogha an Chathaoirligh.
Tá tuilleadh faisnéise faoin Tascfhórsa ar fáil ag Item was unpublished or removed
Tabharfar Téarmaí Tagartha an Tascfhórsa chun críche agus comhaontófar iad tar éis don Tascfhórsa teacht le chéile i mí Mheán Fómhair. Tá na dréacht-Théarmaí Tagartha thíos.
Dréacht-Théarmaí Tagartha an Tascfhórsa:
1. Sonraigh an raon díobhála sóisialta, meabhairshláinte, sláinte fhisiciúil agus sláinte ghnéis a dhéantar do dhaoine óga de bharr cineálacha áirithe iompair agus ábhair ar líne. Is féidir le hionchuir a bheith san áireamh (ach ní gá iad a theorannú dóibh seo a leanas):
a. Athbhreithniú litríochta idirnáisiúnta agus náisiúnta, lena n-áirítear obair atá á déanamh go rathúil i dtíortha eile;
b. Ionchur saineolaithe (m.sh., cliniceoirí, taighdeoirí, oideachasóirí);
c. Fianaise ó dhaoine óga, ó thuismitheoirí, ó oibrithe sláinte agus cúraim shóisialta, ó oibrithe pobail agus ó dhaoine eile de réir mar is cuí;
d. Níor cheart go n-áireofaí leis an gcéim seo taighde príomhúil fada, ach go mbeadh sí ina chnuasach de thaighde atá ann cheana féin, mar aon le hionchur saineolaithe agus fianaise ó pháirtithe leasmhara éagsúla.
2. Cur chuige cuimsitheach a áirithiú maidir leis na díobhálacha seo a shainaithint, lena n-áirítear:
a. Sóisialta (m.sh., bulaíocht, éifeachtaí ar idirghníomhaíocht shóisialta);
b. Fisiciúil (m.sh., gníomhaíocht fhisiciúil, easpa codlata);
c. Meabhrach agus mothúchánach (m.sh., féindochar, smaoineamh féinmharaithe, neamhoird itheacháin, aire, féinrialú, andúil dhigiteach, féinchoincheap);
d. Gnéasach (m.sh., foréigean gnéasach, forbairt ghnéasach, nochtadh leanaí do phornagrafaíocht agus ábhar gnéasach sainráite);
e. Sochaíoch (m.sh., foréigean in aghaidh na mban, ardcheannas fireannach, ciníochas, antoisceachas).
3. Sonraigh raon foinsí na ndíobhálacha seo. Mar shampla;
a.Devices (beag beann ar apps / ábhar): Fóin chliste, táibléad, ríomhairí glúine;
b. Ábhar ar líne: m.sh., féindochar/féinmharú/neamhoird itheacháin a chur chun cinn; Pornagrafaíocht; Moltaí a bhaineann le haois, ábhar a ghintear le AI (m.sh., ar YouTube Kids); Ardcheannas fireann; Steiréitíopáil dhiúltach bunaithe ar shaintréithe cosanta (m.sh., inscne, cine/eitneachas, reiligiún); Foréigean in aghaidh na mban; Ciníochas agus seineafóibe.
c. Na meáin shóisialta: m.sh., Tionchar na n-algartam; AI bota comhrá; Gnéithe dearaidh (m.sh., gnéithe andúile, leideanna digiteacha, dearadh idirghníomhaíochta sóisialta).
4. Guth a thabhairt dóibh siúd a raibh tionchar orthu, lena n-áirítear daoine óga agus tuismitheoirí.
5. Bearnaí a aithint maidir le daoine óga a chosaint ar dhíobhálacha féideartha. Mar shampla;
a. Leibhéal feasachta i ngrúpaí ábhartha ar dhíobhálacha a dhéantar.
b. Infhaighteacht uirlisí teicniúla éifeachtacha, inacmhainne agus éasca le húsáid atá ar fáil do thuismitheoirí / caomhnóirí lena n-áirítear am scáileáin agus scagairí a oireann dá n-aois.
c. Leibhéal freagrúlachta cuideachtaí meán sóisialta agus comhroinnte físeán do dhíobháil a dhéantar;
d. Leibhéal cuntasachta cuideachtaí meán sóisialta agus comhroinnte físeáin as na dochair a dhéanann siad agus/nó a éascaíonn siad;
e. Leibhéal an scagtha ábhair atá á thairiscint do theaghlaigh in Éirinn ag soláthraithe seirbhísí idirlín;
f. Tacaíochtaí oideachais agus cláir litearthachta meán atá ann cheana féin do leanaí/aosaigh óga chun cabhrú lena bhforbairt, lena meabhairshláinte agus lena bhfolláine a chosaint.
g. Cibé an bhfuil 13 bliana d’aois oiriúnach do leanaí chun rochtain a bheith acu ar na meáin shóisialta.
h. Neamhdhóthanacht na n-uirlisí fíoraithe aoise atá ann cheana féin.
6. Freagairtí a mholadh chun dul i ngleic leis na díobhálacha sin, lena n-áirítear, ach gan a bheith teoranta do:
a. Treoirlínte agus treoir náisiúnta do ghrúpaí ábhartha;
b. Tuilleadh rialacháin/reachtaíocht;
c. Comhoibrithe idirnáisiúnta;
d. Bearta feasachta (m.sh., feachtais phoiblí, lipéadú);
e. Oideachas (do dhaoine óga, tuismitheoirí, oideachasóirí, cliniceoirí agus daoine eile);
f. Réitigh theicniúla;
g. Tacaíochtaí breise sláinte agus cúraim shóisialta;
h. Tuilleadh taighde.