Foilsíonn an tAire Sláinte Meastóireacht ar an gCáin ar Dheochanna Siúcra-Mhilsithe
- Foilsithe: 27 Meán Fómhair 2024
- An t-eolas is déanaí: 27 Meán Fómhair 2024
D'fhoilsigh an tAire Sláinte Stephen Donnelly inniu an Mheastóireacht neamhspleách ar an gCáin ar Dheochanna Siúcra-Mhilsithe (CDSM), ag cur béime ar an tionchar dearfach a bhí aici ó tugadh isteach í in 2018.
Tugadh an CDSM isteach faoin mBeartas Murtall agus Plean Gníomhaíochta de chuid na hÉireann (OPAP) chun dul i ngleic le rátaí arda murtaill in Éirinn.
Tá sé mar aidhm aige tomhaltas siúcra ó dheochanna carbónáitithe a laghdú agus athchóiriú táirgí a spreagadh. Léiríonn an mheastóireacht, a choimisiúnaigh an Roinn Sláinte agus a chuir Comhairleacht Taighde na Mumhan i gcrích, go raibh titim ar thomhaltas siúcra trí dheochanna carbónáitithe i ndiaidh na cánach a thabhairt isteach, sula ndearnadh an cháin a chothromú in 2022, agus tá fianaise ann freisin go bhfuil athchóiriú suntasach tagtha ar tháirgí ag tionscal na ndeochanna boga.
Dúirt an tAire Donnelly:
“Is beart tábhachtach é cáin a ghearradh ar tháirgí míshláintiúla chun tacú le roghanna níos sláintiúla agus tá an CDSM ar cheann de go leor uirlisí chun aghaidh a thabhairt ar otracht agus chun na rioscaí a bhaineann le diaibéiteas chineál 2, ailse agus galair neamhthógálacha eile a laghdú.
“Léiríonn an Mheastóireacht go soiléir an tionchar atá aici. In 2010 úsáidfeadh beagnach 6 chileagram siúcra in aghaidh an duine ó dheochanna carbónáitithe a ceannaíodh i suíomhanna miondíola. Bhí sé sin tite go 5 chileagram an duine nuair a tugadh isteach an Cháin CDSM agus in 2022 bhí sé tite go 3.8 chileagram an duine. Táim muiníneach go bhfeicfimid na buntáistí fadtéarmacha sláinte a bhaineann leis an laghdú suntasach seo sna blianta amach romhainn, go háirithe i measc ár leanaí agus ár ndaoine óga.
"Is cúis áthais dom freisin go bhfuil athchóiriú déanta ar cheithre cinn as cúig cinn de na brandaí deochanna boga is mó, agus iad anois lasmuigh den tairseach chánach ar fad.
“Mar sin féin, tá imní orm faoin méadú suntasach atá tagtha ar thomhaltas de dheochanna fuinnimh, nach moltar a dhíol le daoine faoi bhun 16 bliana d'aois agus beidh gá le tuilleadh scrúdaithe air sin.
“Cuideoidh torthaí na Meastóireachta seo le bonn eolais a chur faoi fhorbairt beartas fioscach amach anseo chun tacú leis an tsláinte phoiblí."
Dúirt an tAire Airgeadais Jack Chambers:
“Tacaíonn na torthaí le taighde idirnáisiúnta gur rogha inmharthana beartais iad bearta fhioscacha chun iompar tomhaltóirí a athrú, agus chun tionscal a spreagadh chun sláinte phoiblí a athchóiriú agus a chur chun cinn.
“Fáiltím roimh an titim shuntasach ar na fáltais chánach sa bhanda cánach níos ísle, a léiríonn athchóiriú táirgí agus go bhfuil iompar tomhaltóirí ag athrú."
Dúirt an tAire Sláinte Poiblí, Folláine agus na Straitéise Náisiúnta Drugaí Colm Burke:
"Tá sé mar aidhm ag an bhfeachtas sláinte poiblí a sheol mé le Safefood an samhradh seo feasacht a ardú faoin timpeallacht mhíshláintiúil bia atá timpeall ar ár bpáistí. Ní mór dúinn leanúint lenár n-iarrachtaí timpeallacht bia agus dí a chruthú ina bhfuil rochtain ag gach duine, go háirithe ag ár leanaí agus ár ndaoine óga, ar roghanna níos sláintiúla agus inacmhainne.
"Ní mór dúinn beartais éifeachtacha, fhianaise-bhunaithe a chur ar fáil agus monatóireacht a dhéanamh ar a dtionchar ionas gur féidir linn freagairt dá réir. Tugann meastóireachtaí cosúil leis an tuarascáil seo léargais ríthábhachtacha a chabhróidh le bonn eolais a chur faoi fhorbairt beart amach anseo, a chabhróidh freisin le tairbhí sláinte agus folláine inláimhsithe dár ndaonra a bhaint amach ar deireadh."
Nótaí
Gealltanas faoi Mheáchan Sláintiúil d’Éirinn: Beartas Murtall agus Plean Gníomhaíochta (OPAP), a foilsíodh in 2016, ab ea an Cháin ar Dheochanna Siúcra-Mhilsithe. Tá rátaí arda murtaill in Éirinn agus tá páiste bunscoile amháin as gach cúigear róthrom faoi láthair. Tá beagnach 60% dár ndaonra fásta róthrom faoi láthair, rud a d'fhéadfadh cur leis an mbaol go bhforbrófaí diaibéiteas chineál 2, ailse agus go leor galair neamhthógálacha eile. Tá sé mar aidhm ag an mBeartas um Mhurtall agus an Plean Gníomhaíochta aghaidh a thabhairt ar otracht trí raon gníomhartha ó chur chun cinn agus oideachas sláinte, go bearta rialála lena n-áirítear CDSM agus trí sheirbhísí tacaíochta chun murtall inár seirbhísí sláinte a bhainistiú agus a chóireáil.
Tugadh an Cháin ar Dheochanna Siúcra-Mhilsithe isteach i mí na Bealtaine 2018 leis na cuspóirí beartais seo a leanas:
(1) go laghdaíonn daoine aonair tomhaltas de dheochanna siúcra-mhilsithe tríd an méid a óltar a laghdú nó trí bhogadh chuig roghanna eile níos sláintiúla.
(2) go ndéanann an tionscal táirgí a athchóiriú chun leibhéil siúcra breise sna táirgí deochanna a laghdú (ní gá é a bhaint go hiomlán).
Bailítear an cháin ag leibhéal an táirgeora nó an allmhaireora agus tá feidhm aici ar bhonn toirtmhéadrach ag ceann de na rátaí seo a leanas:
- €16.26 an heictilítear a ghearradh ar dheochanna ina bhfuil cúig ghram nó níos mó de shiúcra iontu ina iomlán, ach níos lú ná ocht ngram, in aghaidh an 100 millilítear. Is é seo €0.16 an lítear nó thart ar €0.05 an canna 330ml.
- €24.39 an heictilítear a ghearradh ar dheochanna ina bhfuil ocht ngram nó níos mó de shiúcra iontu in aghaidh an 100 millilítear. Is é seo €0.24c in aghaidh an lítir nó thart ar €0.08c an canna 330ml.
Ba í Éire an 36ú tír a thug isteach cáin ar dheochanna siúcra-mhilsithe, agus faoi láthair tá cáin den chineál céanna tugtha isteach ag 108 tír ar dheochanna siúcra-mhilsithe i mbealach éigin. Ó tugadh isteach an cháin CDSM in Éirinn, moltar i dTuarascáil Eorpach um Otracht Réigiúnach na hEagraíochta Domhanda Sláinte (Meitheamh 2022) raon roghanna beartais chun aghaidh a thabhairt ar otracht, lena n-áirítear tomhaltas siúcra a laghdú trí chánachas éifeachtach ar Dheochanna Siúcra-Mhilsithe agus cánacha a leathnú chun táirgí bia míshláintiúla atá ard i saillte, siúcra agus salann a chur san áireamh.