Foilsiú an Dara Tuarascáil Bhliantúil ar Dhul Chun Cinn ón Tascfhórsa Ardleibhéil um Mheabhairshláinte agus Andúil
- Foilsithe: 28 Iúil 2025
- An t-eolas is déanaí: 30 Iúil 2025
Tá an Dara Tuarascáil Bhliantúil ar Dhul Chun Cinn ó Choiste Stiúrtha an Tascfhórsa Ardleibhéil um Mheabhairshláinte agus Andúil foilsithe ag an Aire Sláinte, Jennifer Carroll MacNeill TD, an tAire Dlí agus Cirt, Jim O’Callaghan TD, agus an tAire Stáit um Mheabhairshláinte, Mary Butler TD,. Leagtar amach sa Tuarascáil an dul chun cinn ar raon gníomhartha atá á ndéanamh chun aghaidh a thabhairt ar riachtanais mheabhairshláinte agus andúile daoine i bpríosún.
Seo an dara tuarascáil ón gCoiste Stiúrtha a bunaíodh idir an Roinn Sláinte agus an Roinn Dlí agus Cirt chun monatóireacht a dhéanamh ar chur i bhfeidhm na moltaí i dtuarascáil an Tascfhórsa Ardleibhéil, a foilsíodh in 2022. Tá an chéad tuarascáil ón gcoiste ar fáil anseo.
I measc na bpríomhréimsí dul chun cinn le linn na tréimhse a chumhdaítear sa tuarascáil ó Mheán Fómhair 2023 go Meán Fómhair 2024 tá rolladh amach oiliúna Garchabhrach Sláinte Meabhrach i spás gan sos - baill den Gharda Síochána ar fud na tíre, seoladh thionscadal píolótach na Foirne Tacaíochta Rochtana Pobail (CAST) i Luimneach, dul chun cinn maidir le seirbhís phíolótach Dé-Diagnóis a fhorbairt i bPríosún Chorcaí, foilsiú an Bhille Sláinte Meabhrach agus seoladh an Chreata Rannpháirtíochta Meabhairshláinte 2024 – 2028.
Dúirt an tAire Carroll MacNeill:
"D'aithin an Tascfhórsa Ardleibhéil um Mheabhairshláinte agus Andúil an tábhacht a bhaineann le cur chuige lán-chomhbhách, uileghabhálach a ghlacadh chun tacú le daoine a bhfuil dúshláin mheabhairshláinte agus andúile acu a thagann i dteagmháil leis an gcóras ceartais choiriúil."
"Tá go leor de mholtaí an Tascfhórsa bunaithe ar a bhfuil i bhfeidhm cheana féin, agus tá sé mar aidhm acu na naisc idir seirbhísí a neartú. Tá an cur chuige comhcheangailte seo deartha chun tacaíocht níos comhsheasmhaí agus níos bríomhaire a thairiscint do dhaoine aonair atá ag nascleanúint trí na córais cheartais agus sláinte araon.
"Tá dul chun cinn dearfach déanta san earnáil sláinte. Tá fócas ar leith curtha ar roghanna malartacha fíor-dhírithe ar an duine a chruthú trí thionscnaimh Athstiúrtha, rud a chinntíonn go bhfuil an cúram níos comhtháite agus níos freagraí do riachtanais an ghrúpa bhig ach thar a bheith leochaileach seo."
Dúirt an tAire O'Callaghan:
“Tá áthas orm fáilte a chur roimh an Dara Tuarascáil Bhliantúil ar Dhul Chun Cinn ó Choiste Stiúrtha an Tascfhórsa Ardleibhéil um Mheabhairshláinte agus Andúil.” Tugann na moltaí sa tuarascáil céim amháin níos gaire dúinn i dtreo ár sprioc a bhaint amach, is é sin oibriú le chéile trasna ranna chun an tacaíocht cheart ag an am ceart a chinntiú do dhaoine a bhíonn ag plé lenár gcóras ceartais, agus an dóchúlacht go ndéanfar ciontú amach anseo a laghdú.
"Tá torthaí dearfacha le feiceáil cheana féin ó obair an Tascfhórsa Ardleibhéil, amhail forbairt thionscadal píolótach na Foirne Tacaíochta Rochtana Pobail (CAST) i Roinn Gardaí Luimnigh, agus rolladh amach oiliúna garchabhrach sláinte meabhrach do Ghardaí ar fud na tíre.
"Táim ag tnúth le cur leis an rath seo chun córas ceartais níos cothroime agus níos éifeachtaí a chruthú.”
Dúirt an tAire Butler:
“Cuirim fáilte roimh fhoilsiú an Dara Tuarascáil Bhliantúil ar Dhul Chun Cinn ón Tascfhórsa Ardleibhéil um Mheabhairshláinte agus Andúil.” Trí oibriú le chéile, tá feabhas curtha againn ar phleanáil agus ar sheachadadh seirbhísí ar fud na n-earnálacha sláinte agus ceartais.
"Tá dul chun cinn maith déanta ag an earnáil sláinte maidir le moltaí an Tascfhórsa Ardleibhéil a chur i gcrích, lena n-áirítear acmhainn an Ospidéil Láir Meabhairghalar a leathnú, Foirne Réitigh Géarchéime a fhorbairt agus dul chun cinn a dhéanamh ar an mBille Meabhairshláinte a chríochnaigh a rith tríd an Dáil an 9 Iúil seo caite."
"I mí na Bealtaine seo caite, thug mé cuairt ar an tSeirbhís Náisiúnta Meabhairshláinte Fóiréinseach i bPort Reachrann in éineacht leis na hAirí Carroll MacNeill agus O'Callaghan áit ar chruinnigh mé go han-táirgiúil le geallsealbhóirí tábhachtacha chun seachadadh tacaíochtaí meabhairshláinte ríthábhachtacha agus cóireála dé-dhiagnóis a chur chun cinn tuilleadh do dhaoine a bhíonn ag idirghníomhú laistigh den chóras ceartais choiriúil."
D’ullmhaigh Comhchoiste Stiúrtha HLTF an dara tuarascáil bhliantúil ar dhul chun cinn seo, agus ionchorpraíodh inti ionchur ó chomhlachtaí ábhartha amhail Feidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte, Seirbhís Phríosúin na hÉireann, an tSeirbhís Phromhaidh, agus an Garda Síochána.
Nótaí
Bunaíodh an Tascfhórsa Ardleibhéil (HLTF) in 2021 chun freastal ar thiomantas an Rialtais chun a chinntiú go gcomhlíontar riachtanais chriticiúla mheabhairshláinte na ndaoine atá i bpríosún, go gcuirtear cóireálacha andúile ar fáil agus go bhfuil tacaíochtaí cuí cúraim phríomhúil ar fáil ach iad a scaoileadh saor, chun torthaí feabhsaithe a chinntiú do na daoine aonair lena mbaineann agus don tsochaí ina hiomláine. Bhí 61 moladh sa tuarascáil deiridh ón HLTF, a foilsíodh i Meán Fómhair 2022, a léiríonn obair trí fhoghrúpa.
Áirítear ar na príomh-mhíreanna a pléadh sa Dara Tuarascáil Bhliantúil ar Dhul Chun Cinn thar an tréimhse Meán Fómhair 2023 go Meán Fómhair 2024:
- Rolladh amach oiliúint Garchabhrach Meabhairshláinte do chomhaltaí an Gharda Síochána go náisiúnta. Sa bhliain 2024 cuireadh oiliúint ar 2,098 pearsanra laistigh den Gharda Síochána i nGarchabhair Meabhairshláinte. Is é aidhm na hoiliúna seo tuiscint ar shláinte mheabhrach a fheabhsú, an stiogma a bhaineann le meabhairshláinte a laghdú, agus cabhrú le rannpháirtithe a aithint cathain a d’fhéadfadh duine a bheith i dtrioblóid nó i ngéarchéim lena mheabhairshláinte.
- Deimhníodh seoladh thionscadal píolótach na Foirne Tacaíochta Rochtana Pobail (CAST) i Luimneach i mí Dheireadh Fómhair 2024 agus go gcuirfear CAST i bhfeidhm go luath in 2025. Bhí bunú Fhoireann Réitigh Géarchéime nua de chuid Fheidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte (FSS) i Luimneach in 2024 ríthábhachtach chun an tionscadal píolótach nua CAST a chur chun cinn. Is comhpháirtíocht é an treoirthionscadal idir An Garda Síochána agus Seirbhísí Meabhairshláinte FSS. Féachfaidh an clár píolótach le cur chuige comhfhreagartha iomchuí a bhunú maidir le glaonna a bhaineann le meabhairshláinte agus tráma staide. Bogann an cur chuige seo i dtreo na comhsprioc de fhreagairt atruach agus éifeachtach a sholáthar do dhaoine atá i gcruachás agus feabhsóidh sé cleachtais atreoraithe do dhaoine aonair ábhartha.
- Forbraíodh Foireann Réitigh Géarchéime (FGG) i Luimneach in 2024 faoin gClár Cliniciúil Náisiúnta do FGGanna in Éirinn. Is foireann ildisciplíneach pobalbhunaithe í CRT a sholáthraíonn measúnú tapa agus tacaíocht dhian do dhaoine aonair atá i ngéarchéim meabhairshláinte. Áirítear le samhail chúraim na foirne caifé pobail a d’fhéadfadh a bheith ina phointe teagmhála lárnach agus iad ag obair le daoine i ngéarchéim. Comhaontaíodh suíomh i lár chathair Luimnigh le haghaidh shuíomh an chaifé agus gníomhaireachta comhpháirtíochta in 2024. Beidh comhtháthú leis an bhfoireann seo lárnach i bpíolótach CAST. Tá sé mar aidhm ag CRTanna, agus an tsamhail chúraim gaolmhar CAST, brú ar ospidéil ghéarmhíochaine a laghdú, breoiteacht agus básmhaireacht a laghdú, agus cur le stiogma a bhaint de dheacrachtaí meabhairshláinte.
- Tá Seirbhís Phríosúin na hÉireann tar éis dul i gcomhairle le Ceannairí Dé-Diagnóise FS maidir le seirbhís Dé-Diagnóise a phíolótú i bPríosún Chorcaí. Chuirfeadh an tseirbhís dhá chonair atreoraithe ar fáil, lena n-áirítear meabhairshláinte agus cuimsiú sóisialta. Forbraíodh Samhail Cúraim le haghaidh Diagnóis Dhéach de réir mholadh 57 de Chomhfhís.
- Cuireadh Plean Gníomhaíochta Sláinte Meabhrach na Seirbhíse Promhaidh 2024 – 2026 i gcrích in 2024 agus cuirtear san áireamh ann moltaí an Tascfhórsa Ardleibhéil, Chomhfhís, Ceangail ar Feadh an tSaoil agus taighde na Seirbhíse Promhaidh ‘Moving Forward Together: Mental Health Among Persons Supervised by the Probation Service’ (2021).
- Foilsíodh an Bille Meabhair-Shláinte ar an 31 Iúil 2024 agus ritheadh an Dara Céim den Bhille ar an 19 Meán Fómhair 2024. Is ionann an Bille agus an t-athchóiriú is mó ar reachtaíocht meabhairshláinte ó tugadh isteach an tAcht Meabhair-Shláinte 2001, rud a fhágann go bhfuil ár reachtaíocht níos dírithe ar an duine agus níos gaire d’oibleagáidí idirnáisiúnta chearta an duine na hÉireann, amhail faoi Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar Chearta Daoine faoi Mhíchumas (UNCRPD) agus atá ailínithe leis na hAchtanna um Chumas Cinntí a Dhéanamh le Cúnamh 2015 agus 2022.
- Tá moladh an HLTF maidir le rochtain ilchisealach ar chúram meabhairshláinte ag teacht le moltaí náisiúnta beartais mheabhairshláinte, atá á gcur chun cinn mar chuid den Sruth Oibre Ceartais tiomnaithe de chuid de Chomhfhís. Tháinig an Sruth Oibre Dlí agus Cirt le chéile ar bhonn míosúil chun plean seachadta mionsonraithe a chur chun cinn chun a chinntiú gur cheart go mbeadh rochtain ag gach duine a bhfuil deacrachtaí meabhairshláinte acu a thagann i dteagmháil leis an gcóras fóiréinseach ar thacaíocht mheabhairshláinte chuimsitheach chéimnithe (nó sraitheach) atá dírithe ar théarnamh agus atá bunaithe ar phleananna cúraim téarnaimh chomhtháirgthe arna dtacú ag seirbhísí abhcóideachta de réir mar is gá. Tá an tsamhail chúraim seo á forbairt mar ábhar tosaíochta.
- Cuireadh deireadh le coinneáil othar i mbardaí sainaitheanta san oíche in 2024 i gcomhréir le coinníollacha clárúcháin an Choimisiúin Meabhairshláinte don Ospidéal Meabhair-Ghalar Lárnach nua (Ionad Formheasta) i bPort Reachrann.
- D’oscail an tOspidéal Meabhair-Ghalar Lárnach (CMH) an dara barda do mhná chun freastal ar riachtanais atá ag athrú i gcónaí chun conair srathaithe a sholáthar do mhná a ligtear isteach san CMH. Leanann ligean isteach othair ón tseirbhís príosúin de bheith ina thosaíocht chun a chinntiú go mbeidh an fad ama do phríosúnaigh atá ar an liosta feithimh le ligean isteach sa CMH chomh gearr agus is féidir.
- Rinneadh pleanáil in 2024 chun oscailt chéimnithe na Seirbhíse Náisiúnta Meabhairshláinte Fóiréinseach a chur chun cinn d’fhonn acmhainn mhéadaithe a sholáthar agus chun dul chun cinn a dhéanamh i dtreo oscailt iomlán na 130 leaba san Ionad Meabhairshláinte Fóiréinseach.
Foilsíodh Tuarascáil Deiridh an Tascfhórsa Ardleibhéil chun machnamh a dhéanamh ar dhúshláin na sláinte meabhrach agus an andúile dóibh siúd a thagann i dteagmháil leis an earnáil Cheartais Choiriúil i Meán Fómhair 2022. Léiríonn an Tuarascáil Deiridh obair na dtrí fhoghrúpa den Tascfhórsa.
Foghrúpa 1: Atreorú. Comhalta den Gharda Síochána ina chathaoirleach air. Bhreathnaigh an foghrúpa seo ar na chéad theagmhálacha agus d’fhéach sé le daoine aonair a atreorú ó dhul ar aghaidh chuig an gcóras ceartais choiriúil ina gcuireann an Garda Síochána polasaí atreoraithe i bhfeidhm le húsáid i gcásanna oiriúnacha nuair a thagann baill i dteagmháil le daoine fásta a bhfuil meabhairghalar orthu a d’fhéadfadh go bhfuil mionchion déanta acu.
Foghrúpa 2: Acmhainn na Seirbhíse Príosúin / an Ospidéil Lárnach Meabhairghalar. Faoi chathaoirleacht Stiúrthóir de chuid Sheirbhís Príosúin na hÉireann. Rinne an foghrúpa seo scrúdú ar riachtanais reatha agus riachtanais amach anseo daoine aonair laistigh den chóras ceartais choiriúil. Ba é cuspóir obair Fhoghrúpa 2 ná a chinntiú go bhfuil soláthar leordhóthanach seirbhísí ann chun freastal ar riachtanais meabhairshláinte agus dédhiagnóis na ndaoine atá sna príosúin. Díríonn na moltaí ón bhfoghrúpa seo ar conas is féidir feabhsúcháin a dhéanamh ar na socruithe cúraim atá ann faoi láthair.
Foghrúpa 3: Saincheisteanna pobail agus cúram leanúnach ón gcoimeád. Faoi chathaoirleacht Stiúrthóir na Seirbhíse Promhaidh. Ba é fócas obair Fhoghrúpa 3 scrúdú ar sholáthar seirbhísí sa phobal agus na próisis ghaolmhara a bhaineann le cúram príosúnaigh ó choimeád go dtí an pobal. Is é cuspóir Fhoghrúpa 3 a chinntiú go bhfuil cosaintí leordhóthanacha i bhfeidhm agus soláthar leordhóthanach seirbhísí chun daoine aonair a chosc ó athiompú isteach in iompraíochtaí díobhálacha a bhainfidh an bonn d’iarrachtaí athshlánúcháin an duine aonair agus an Stáit.