“Tacaíonn an buiséad seo le teaghlaigh feirme atá ag dul i ngleic leis an méid atá ag titim amach mar gheall ar an ionradh mídhleathach ar an Úcráin. Leagtar amach ann freisin an bhunchloch do thacaíochtaí straitéiseacha don earnáil sna cúig bliana amach romhainn, tríd an bPlean Straitéiseach nua CAP €10 billiún (CSP).

“Cuireann an Buiséad maoiniú ar mhórscála ar fáil chun uaillmhian na hearnála i leith an chomhshaoil a chur chun cinn, rud a chuidíonn le feabhas a chur ar inbhuanaitheacht ar an bhfeirm chomh maith le hioncam feirmeoirí. Tá suas le €500m faighte agam in 2023 chun tacú le feirmeoirí agus iad ag iarraidh dul i ngleic leis na dúshláin a bhaineann le haeráid, bithéagsúlacht agus cáilíocht uisce. Is fíor-airgead é seo do theaghlaigh feirme. Áirítear leis na bearta maoiniú do 30,000 áit i scéim nua agri-thalmhaíochta suaitheanta, ACRES.

“Is í seo an scéim agra-chomhshaoil is mó riamh a reáchtáil mo Roinn. Trí úsáid a bhaint as cur chuige bunaithe ar ghnáthóga, a sheachadtar trí ghníomhartha rúraidh agus bunaithe ar thorthaí araon, cuirfidh ACRES le feabhas a chur ar thorthaí bithéagsúlachta, aeráide, aeir agus cháilíocht an uisce.”

“Tá scéim deontais €8m á tabhairt isteach agam chun tacú le scaipeadh aoil chomh maith le scéim Báinsí Ilspeiceas/Seamair Dhearg fheabhsaithe. Cabhróidh sé sin le feirmeoirí dul i ngleic le praghsanna leasacháin atá ag ardú agus bogadh i dtreo laghdú an leasacháin cheimicigh.

“Tá méadú faighte agam freisin ar bhuiséad TAMS go €90m, chun an infheistíocht mhór atá beartaithe in athnuaiteáin feirme d'fheirmeoirí a mhaoiniú, faoi réir fhaomhadh an Choimisiúin Eorpaigh. Beidh méadú ar mhaoiniú TAMS go €90m, agus cabhróidh sé seo leis an méadú atá beartaithe a mhaoiniú go ráta deontais 60% agus uasteorainn infheistíochta neamhspleách de €90,000 le haghaidh suiteálacha gréine. Mar chéim láithreach, tá tithe feirme incháilithe anois le bheith san áireamh le haghaidh infheistíochtaí i ngrianphainéil."

“Beidh bunú oibleagáid téimh in-athnuaite ríthábhachtach chun go n-éireoidh leis an tionscnamh seo, agus táim ag obair go dlúth leis an Aire Comhshaoil, Gníomhaithe ar son na hAeráide agus Cumarsáide chun acmhainneacht na hearnála seo a bhaint amach.”

“Táim fós ag seasamh lenár bhfeirmeoirí mairteola agus caorach. Tá áthas orm an buiséad do thacaíochtaí spriocdhírithe mairteola agus caorach os cionn €100 milliún a choinneáil. Cuideoidh an maoiniú seo le tionchar na gcostas méadaithe ionchuir a mhaolú; agus tacóidh sé le sláinte agus leas ainmhithe, agus cuirfidh sé tuilleadh feabhais ar éifeachtúlacht carbóin ár mairteola agus uaineola féarbhunaithe agus dearbhaithe cáilíochta.

“Beidh feirmeoirí mairteola agus caorach in áit mhaith freisin chun leas a bhaint as na tacaíochtaí feabhsaithe do chúnamh farae, do bhearta comhshaoil agus na tacaíochtaí atá ar fáil d'fheirmeoirí atá ag aistriú go feirmeoireacht orgánach.

“Táim ar bís freisin go leanfar den Scéim Dreasachta Curaíochta €10m in 2023. Creidim san earnáil churaíochta agus ba mhaith liom í a fheiceáil ag fás san am atá amach romhainn.”

---

Bia Mara agus pobail chósta

“Is ionann fógra buiséid €335m an lae inniu don earnáil bia mara agus do phobail chósta agus an soláthar buiséid bliantúil is mó riamh don earnáil. Le bliain anuas tá raon scéimeanna fógartha agam ar fiú €225 milliún iad, arna maoiniú faoi Chúlchiste Coigeartaithe an Bhreatimeachta, atá deartha chun tacú leis an earnáil bia mara agus le pobail chósta tionchar an Bhreatimeachta a shárú. Beidh na scéimeanna seo ar siúl don chuid eile den bhliain seo agus do 2023 agus cinnteoidh an soláthar buiséid atá á dhéanamh ag an Rialtas inniu go mbeifear in ann na scéimeanna sin a sheachadadh go hiomlán. Léiríonn na scéimeanna moltaí an Tascfhórsa Bia Mara, a bhunaigh mé, agus atá deartha chun a chinntiú go leanfaidh an earnáil bia mara agus pobail chósta d'fhás eacnamaíoch agus poist inbhuanaithe a chruthú i bpobail chósta tar éis an Bhreatimeachta. Tar éis dom éisteacht le hionadaithe iascaireachta, agus ar iarratas uathu, bhunaigh mé scéim ceangailte arbh fhiú €12m breise í don bhliain seo chun cabhrú leis na brúnna breosla muirí atá ar iascairí a mhaolú. Áireofar sa Bhuiséad seo tacaíochtaí maidir le costais fuinnimh do phróiseálaithe bia mara.”

“Tá suas le €500m de chistiú sa bhuiséad imfhálaithe go sonrach do scéimeanna agra-chomhshaoil .”

“Tá maoiniú méadaithe faighte agam freisin d'fhoraoiseacht, ionas gur féidir linn tógáil ar an obair leanúnach ár gcóras foraoiseachta a athchóiriú ó chuaigh an Rialtas seo i mbun oifige. Níl an obair seo críochnaithe in aon chor, agus tá Straitéis Foraoiseachta nua agus Clár Foraoiseachta nua d'Éirinn á gcur i gcrích againn faoi láthair, ina mbeidh tacaíochtaí do shamhail foraoiseachta atá níos gaire don dúlra.”

“Tá maoiniú suntasach, díreach faoi bhun €18, faighte againn freisin do scéimeanna comhshaoil áitiúla. Maoineoidh sé seo scéim cháilíochta uisce ar mhórscála ar fheirmeacha, chomh maith le glao nua ar EIPanna nua i Ráithe 1 2023 maidir le bithéagsúlacht, aeráid, timpeallacht tuaithe agus sábháilteacht feirme.”

“Tá áthas orm chomh maith go bhfuil síneadh €13.3m ar an Scéim Timpeallachta Feirme, chomh maith le maoiniú don Scéim um Sampláil Ithreach ar feadh bliana eile.”

“Bhí tionchar mór ag an gcogadh san Úcráin ar chostais táirgthe feirmeoirí, go háirithe beatha, breosla, agus leasachán. Tugann Buiséad 2023 tuilleadh tacaíochta don earnáil chun freagairt do na dúshláin sin agus chun táirgeadh bia a chosaint.

Is céim eile í seo ar aistear aeráide agus comhshaoil na bhfeirmeoirí freisin. Neartaigh mé ciste taighde na Roinne go €20m chun réitigh aeráide a chothabháil don earnáil sna blianta amach romhainn agus an eolaíocht agus an teicneolaíocht atá ar fáil dúinn inniu á gcur i bhfeidhm againn.

Thug mé tús áite d'acmhainní breise do shábháilteacht feirme freisin, agus mhéadaigh mé an buiséad tiomnaithe go €2.5m. Chomh maith lenár gclár sláinte agus folláine d'fheirmeoirí On Feirm Ground a rolladh amach, tá sé i gceist agam díriú ar níos mó infheistíochtaí sábháilteachta fisiciúla a chur ar fheirmeacha.”

---

Bearta agrachánachais

“Tá ríméad orm go bhféadfaimis Liúntas Caipitil Luathaithe nua a aontú maidir le Stóráil Sciodair. Cabhróidh sé seo le tuilleadh feabhsuithe a chur chun cinn maidir le stóráil agus bainistiú sciodair mar cháilíocht an uisce mar aon le héifeachtúlacht úsáid na gcothaitheach agus laghdófar spleáchas ar leasacháin shaorga chostasacha. I ndeireadh na dála, cabhróidh sé seo le hastaíochtaí a laghdú. Is comhartha láidir é an beart seo de thiomantas an Rialtais seo tacú le feirmeoirí inbhuanaitheacht chomhshaoil a fheabhsú; agus áitím ar fheirmeoirí leas a bhaint as an tréimhse trí bliana a comhaontaíodh don tionscnamh seo, a bheidh ar fáil ó 2023 go 2025."

“Chomhaontaíomar freisin maidir le hathnuachan faoisimh ríthábhachtacha cánach lena n-áirítear Faoiseamh ó Dhleacht Stampa d’Fheirmeoirí Óga Oilte agus Faoiseamh Stoic. Tá athnuachan ó ghlúin go glúin ríthábhachtach do thodhchaí na hearnála agraibhia agus is ionann bearta náisiúnta cánachais, mar aon leis an tacaíocht atá ar fáil faoi CBT, agus tiomantas suntasach d'fheirmeoirí óga.

“Ba mhaith liom leanúint ar aghaidh ag éascú aistriú talún agus gabháltas chuig an gcéad ghlúin eile ar bhealach a oibríonn do na páirtithe go léir. Spreagann athnuachan an Fhaoisimh ó Cháin Ghnóchan Caipitiúil i leith Nuachóiriú Feirme agus Faoiseamh ó Dhleacht Stampa i leith Comhdhlúthú Feirme comhdhlúthú gabháltas feirme, ilroinnt a laghdú agus oibriú agus inmharthanacht feirmeacha a fheabhsú.

“Tá an Rialtas tar éis tacaíochtaí a chur ar fáil mar fhreagairt ar an ngéarchéim costais mhaireachtála atá ann faoi láthair. Tá fiúntas ag baint leis an laghdú ar an dleacht mháil ar dhíosal talmhaíochta go nialas agus go maolóidh sé costais don earnáil.”

---

Rochtain ar mhaoiniú

“Tá rochtain ar airgeadas ríthábhachtach agus, chomh maith le teagmháil a dhéanamh leis na príomhbhainc ar shaincheisteanna a bhaineann leis an earnáil agraibhia, d'oibrigh mé go dlúth leis an Tánaiste agus an Aire Fiontar, Trádála agus Fostaíochta agus leis an Aire Donohoe ar an gceist seo. Thug an chomhpháirtíocht seo tacaíochtaí tábhachtacha do ghnólachtaí bia, d'fheirmeoirí agus d'iascairí, trí Chorparáid Baincéireachta Straitéiseach na hÉireann (SBCI), lena chinntiú go raibh rochtain acu ar airgeadas chun cabhrú le dul i ngleic leis na dúshláin gan fasach atá tagtha chun cinn le blianta beaga anuas."

“Tá áthas orm a fhógairt leis an Tánaiste agus leis an Aire Fiontar, Trádála agus Fostaíochta (DETE) go bhfuil scéim iasachta fhadtéarmach nua á forbairt. Cinnteoidh sé seo go mbeidh rogha chuí ar fáil do FBManna, lena n-áirítear feirmeoirí, iascairí agus gnólachtaí bia, chun rochtain a fháil ar mhaoiniú chun críocha infheistíochta straitéisí. Tá cumas léirithe ag an earnáil agraibhia pleanáil go fadtéarmach fiú agus í ag dul i ngleic le dúshláin níos láithrí agus éascóidh an ‘Scéim Iasachta Fáis agus Inbhuanaitheachta' (GSLS) atá beartaithe infheistíocht straitéiseach ag feirmeoirí, iascairí agus gnólachtaí bia a chinnteoidh inmharthanacht agus inbhuanaitheacht leanúnach dóibh sa todhchaí.

“Táimid ag obair le chéile freisin ar Scéim Ráthaíochta Creidmheasa don Úcráin chun cabhrú le gnólachtaí, lena n-áirítear feirmeoirí, iascairí agus gnólachtaí bia a riachtanais leachtachta agus infheistíochta a chomhlíonadh, go háirithe le linn tréimhsí neamhchinnteachta eacnamaíoch”.

“Tuigim go maith na dúshláin atá roimh theaghlaigh feirme, gnóthaí bia agus pobail chósta faoi láthair. Ní mór dúinn ár dteaghlaigh feirme agus ár n-iascairí bia atá sábháilte, inbhuanaithe agus ar ardchaighdeán a tháirgeadh níos mó ná riamh. Leanfaidh mé ag tacú leo agus an méid sin á dhéanamh acu.”

---

Nótaí d'Eagarthóirí