Fógraíonn McConalogue oscailt Scéim Infheistíochta Caipitil Feirmeoirí Mná faoi TAMS 3
- Foilsithe: 23 Meitheamh 2023
- An t-eolas is déanaí: 12 Aibreán 2025
Soláthraíonn an Scéim Nuachóirithe Talmhaíochta Spriocdhírithe (TAMS 3) maoiniú le haghaidh infheistíochtaí caipitil ar fheirmeacha agus beidh sí i bhfeidhm ar feadh cúig bliana le buiséad de €370m.
• Osclaíonn an Scéim Infheistíochta Caipitil d’Fheirmeoirí Mná ar an 21ú Meitheamh 2023.
• Tá Tráinse 1 le haghaidh gach ceann de na deich scéim TAMS 3 le dúnadh ar an 30ú Meitheamh 2023.
D’fhógair an tAire Talmhaíochta, Bia agus Mara, Charlie McConalogue T.D., seoladh na Scéime Infheistíochta Caipitil do Fheirmeoirí Mná, arb í an deichiú scéim agus an scéim dheireanach í le hoscailt faoin Scéim Nuachóirithe Talmhaíochta Spriocdhírithe (TAMS 3).
Dúirt an tAire McConalogue:
“Tá comhionannas inscne ina thosaíocht ag mo Roinnse, chomh maith le bheith ina chuspóir trasghearrtha den CBT reatha, agus mar sin táim ar bís an seoladh Scéim Infheistíochta Caipitil do Fheirmeoirí Mná TAMS 3 a fhógairt. Is tacaíocht thábhachtach é seo d’fheirmeoirí mná sa tionscal agus cuireann sé ráta cúnaimh deontais níos airde ar fáil ag 60% dóibh siúd a cháilíonn. Áirítear sa scéim míreanna infheistíochta d’fhiontair déiríochta, mhairteola, chaoirigh, mhuice, éineola agus churaíochta. Clúdaíonn na hinfheistíochtaí seo réimsí leasa ainmhithe agus tithíochta, éifeachtúlacht fuinnimh agus bainistíocht cothaitheach, agus cabhróidh siad le feirmeoirí mná costais chaipitil a íoc.”
Dúirt an tAire Hackett freisin:
“Mar fheirmeoir baineann, tá an-áthas orm a fheiceáil go bhfuil Scéim Infheistíochta Caipitil do Fheirmeoirí Mná TAMS 3 á seoladh. Seo an chéad uair a díríodh scéim infheistíochta caipitil san earnáil talmhaíochta chun tacú go príomha le feirmeoirí mná. Táim lánchinnte go nglacfar leis an scéim go forleathan. Tá go leor ban ar fud na hÉireann páirteach i mbainistiú agus oibriú lánaimseartha a gcuid feirmeacha agus ní mór dúinn leanúint ar aghaidh ag tabhairt tacaíochta agus spreagadh dóibh ar gach bealach is féidir linn.”
Dúirt an tAire Heyden:
“Bhí mná i gcónaí lárnach i bhfiontair feirme thar na glúnta, ach go minic i róil nach bhfuil sofheicthe nó aitheanta go leor. Tá bunú scéim tiomnaithe TAMS ar cheann de na bearta atá tugtha isteach againn chun an éagothroime sin a cheartú agus chun níos mó ionadaíochta ag mná mar shealbhóirí feirme a chinntiú. Tá sábháilteacht feirme mar chuid lárnach den scéim freisin agus is deis mhaith í dóibh infheistíocht a dhéanamh i bhfoirgnimh agus i bhfoirgnimh sábháilte agus éifeachtacha dá bhfiontair.”
Cuspóir
(i) Is é cuspóir na Scéime dreasacht a thabhairt d’fheirmeoirí mná a gcuid foirgneamh agus trealaimh talmhaíochta a uasghrádú trí leibhéal méadaithe tacaíochta a sholáthar dóibh chun freastal ar na costais chaipitil shuntasacha a bhaineann le bunú a bhfiontar.
(ii) Chun comhionannas inscne, fostaíocht, fás, athnuachan giniúna, cuimsiú sóisialta agus forbairt áitiúil i gceantair thuaithe a chur chun cinn trí thacú le rannpháirtíocht na mban san fheirmeoireacht. Tá rochtain ar thalamh in Éirinn teoranta go leor agus is trí oidhreacht go príomha a thagann aistrithe. Spreagfaidh an dreasacht nua seo do mhná feirmeoirí chun gaolta baineanna a mheas mar chomharba nó mar chomhpháirtí san fhiontar feirme.
(iii) Iomaíochas a fheabhsú agus rannchuidiú le feabhas a chur ar ioncam talmhaíochta.
Tá an Scéim seo ar cheann de shraith beart nuálach atá san áireamh chun comhionannas inscne a fheabhsú i bPlean Straitéiseach CBT na hÉireann.
Nótaí an eagarthóra:
• Léirigh Suirbhé an Phríomh-Oifig Staidrimh ar Lucht Saothair 2019 gur mná iad 13% d’oibrithe in earnáil na talmhaíochta, na foraoiseachta agus na hiascaireachta príomhúla. B'é 15% an figiúr don bhliain 2020, an figiúr is airde ó 2010. Thaifead Suirbhé Struchtúr Feirme 2016 na Príomh-Oifige Staidrimh 71,700 bean ag obair ar fheirmeacha, agus bhí níos lú ná an ceathrú cuid (16,100) díobh ina sealbhóirí feirme. Leagann na Rialacháin nua CBT béim ar leith ar rannpháirtíocht na mban i bhforbairt shocheacnamaíoch na gceantar tuaithe a chur chun cinn, le haird ar leith ar fheirmeoireacht. Ceanglaítear ar na Ballstáit a n-acmhainn a neartú maidir le príomhshruthú inscne agus i mbailiú sonraí atá imdhealaithe ó thaobh na hinscne de.
• Seoladh na scéime tar éis seoladh rathúil na Scéime Infheistíochta Caipitil Gréine (SCIS) neamhspleách le huasteorainn imfhálaithe de €90,000, an Scéim Leasa Ainmhithe agus Stórála Cothaitheach, an Scéim Infheistíochta Muc agus Éanlaithe, an Scéim Infheistíochta Caipitil Orgánach, an Scéim Scaipthe Sciodair Íseal Astaíochta le huasteorainn imfhálaithe de €40,000, an Scéim Trealaimh Déiríochta, an Scéim Infheistíochta Caipitil Curaíochta, Scéim Infheistíochta Caipitil na bhFeirmeoirí Óga, agus an Scéim Sábháilteachta Feirme.
Cén Infheistíochtaí atá Incháilithe?
• Tá liosta mionsonraithe de na hinfheistíochtaí incháilithe sonraithe in Aguisín B de Théarmaí agus Coinníollacha na scéime. Is féidir teacht ar Sonraíochtaí Struchtúrtha na Roinne agus ar gach fógra a bhaineann leis an Scéim seo ar shuíomh gréasáin na Roinne Talmhaíochta, Bia agus Mara ag: gov.ie - TAMS - Sonraíochtaí Foirgneamh agus Struchtúir Feirme (www.gov.ie)
• Ní íocfar cúnamh deontais ach ó chaiteachas ceadaithe, críochnaithe, agus incháilithe agus íocfar ag ráta 60% suas go dtí an uasteorainn infheistíochta uasta infheidhme €90,000 in aghaidh an ghabháltais. Tá níos mó ná iarratas amháin in aghaidh an tráinse ceadaithe. Mar sin féin, is é €2,000 in aghaidh an iarratais an t-íosmhéid infheistíochta atá incháilithe le faomhadh faoin Scéim seo.
Cé a cháilíonn mar Fheirmeoir Mná incháilithe?
• Ciallaíonn feirmeoir mná incháilithe i dTAMS 3 duine atá os cionn 18 mbliana d’aois agus faoi bhun 67 bliain d’aois ag an am a gcuirtear an t-iarratas isteach, atá cláraithe mar ‘baineann’ ar chóras Bainistíochta Corparáideach Custaiméirí (CCM) de chuid DAFM, a bhfuil scileanna gairme leordhóthanacha agus cumas aici agus go bhfuil sí ag bainistiú gabháltais talmhaíochta.
An féidir le Feoirmeoir Mná feirmeoireacht le daoine eile?
• I gcás Feirmeoir Mná ag feirmeoireacht le daoine eile, tá dearbhú ag teastáil go bhfuil smacht éifeachtach fadtéarmach ag an bhfeirmeoir ar an gcomhpháirtíocht nó ar an duine dlítheanach i dtéarmaí cinntí a bhaineann le bainistíocht, sochair agus rioscaí airgeadais go heisiatach nó i gcomhpháirt le baill eile na comhpháirtíochta. Tá cóip den Dearbhú seo in Aguisín K. Ní féidir le feirmeoir mná cáiliú ach le haghaidh sealúchais nó aonáin amháin faoin scéim seo.
Cad iad riachtanais na bliana tagartha?
• Ní mór an t-iarratasóir a bheith ainmnithe ar thréaduimhir an ghabháltais - caithfidh iarratas BPS a bheith ag an tréad sa bhliain 2022 - agus a bheith in ann bainistíocht agus rialú an ghabháltais a léiriú.
Cad iad na riachtanais oideachais?
• I gcás nach gcomhlíontar ceanglais na bliana tagartha, caithfidh iarratasóirí ceann de na cúrsaí atá liostaithe in Aguisín J de théarmaí agus coinníollacha na scéime a bheith críochnaithe acu, nó cúrsa coibhéiseach ar nó roimh dháta lóisteála iarratais ar thacaíocht nó, ar a dhéanaí, críochnaithe laistigh de 36 mí ó dháta eisiúna cheadú na Roinne chun tús a chur le hoibreacha. I gcás nach n-urramaítear an spriocdháta seo chun na riachtanais oideachais a chomhlíonadh, íocfar cúnamh deontais ag an ráta caighdeánach 40%.
• Ba cheart ceisteanna den chineál teicniúil maidir leis na sonraíochtaí a chur isteach trí ríomhphost chuig an seoladh ríomhphoist seo a leanas tams@agriculture.gov.ie. Liostaítear na huimhreacha fóin teagmhála le haghaidh ceisteanna teicniúla in Aguisín G Téarmaí agus Coinníollacha.