Aistear na nAchomharc

Is iad na Rialacháin Leasa Shóisialaigh (Achomhairc) (Ionstraim Reachtúil Uimh. 108 de 1998 (arna leasú)) atá mar bhonn faoi chuid mhór de na nósanna imeachta a mbíonn tionchar acu ar agaí próiseála, nósanna atá ann lena chinntiú go mbeidh deis ag gach iarratasóir a gcás a dhéanamh agus go ndéanfaidh Oifigeach Achomhairc breithniú iomlán ar a bhfianaise.

Nuair a chuirtear achomharc isteach chuig an Oifig Achomhairc, cláraítear é agus tomhaistear an t-aga próiseála ón dáta sin. Ansin, mar a cheanglaítear leis na rialacháin, tugann an Oifig Achomhairc fógra don Roinn gur taisceadh an t-achomharc.

Leis an bhfógra sin ceanglaítear go gcuirtear aon chomhad nó doiciméad a bhaineann leis an achomharc ar aghaidh chuig an Oifig Achomhairc agus iarrtar ar an Oifigeach Cinnidh/Duine Ainmnithe aighneacht a dhéanamh maidir leis an méid a nglactar nó a n-easaontaítear leis na fíricí a chuir an t-achomharcóir chun tosaigh.

Ag an bpointe sin sa phróiseas, déanann an Roinn athbhreithniú ar an mbunchinneadh chun socrú ar cheart é a leasú i bhfabhar an achomharcóra nó nár cheart. I roinnt cásanna, d’fhéadfadh sé gur gá do Mheasúnóir Leighis nó Cigire Leasa Shóisialaigh athbhreithniú breise a dhéanamh ar fhianaise nuafhaighte.

Tógann na gníomhartha sin go léir tamall, ach tugann siad go leor deiseanna don achomharcóir a gcás a neartú tríd an bpróiseas freisin. I líon suntasach cásanna sábhálann siad am toisc gur féidir an t-achomharc a réiteach gan go ndéanfadh Oifigeach Achomhairc é a bhreithniú.

Mar shampla, i measc na 25,406 achomharc a cuireadh i gcrích le linn 2015, rinne an tOifigeach Cinnidh/Duine Ainmnithe athbhreithniú ar 20.5% (5,200) acu i bhfabhar an achomharcóra ag an gcéim sin den phróiseas.

I gcás nach ndéanann an Roinn athbhreithniú ar an gcinneadh, tugtar an comhad ina bhfuil an aighneacht achomhairc ar ais don Oifig Achomhairc agus cuirtear leis na comhaid atá le sannadh d’Oifigeach Achomhairc é. I bhfianaise líon na n-achomharc agus chun a bheith cothrom le gach achomharcóir, déileáiltear le sannadh na n-achomharc de ghnáth in ord cróineolaíoch.

Níl aon eisceacht uaidh sin ach amháin achomhairc maidir leis an Liúntas Forlíontach Leasa (lena n-áirítear Forlíonadh Cíosa), dá dtugtar tús áite le haird a thabhairt orthu chomh luath agus a fhaigheann an Roinn an comhad agus an aighneacht ina leith.

Nuair a shanntar cás d’Oifigeach Achomhairc, déanfaidh an tOifigeach sin scrúdú ar an bhfianaise dhoiciméadach a cuireadh i láthair agus measann an tOifigeach an féidir cinneadh a dhéanamh ar an achomharc go ceart cóir ar bhonn achomair. Nuair is gá éisteacht béil a reáchtáil i leith an cháis, meastar go bhféadfar 6 seachtaine eile a chur leis an bpróiseas de bharr na lóistíochta a bhíonn i gceist toisc nach mór an t-ionad éisteachta a sceidealú agus go dtugtar, go ginearálta, fógra 2-3 seachtaine roimh ré don achomharcóir.

Ag am ar bith le linn an phróisis sin, suas go dtí an éisteacht béil agus an éisteacht sin san áireamh, féadfaidh achomharcóir faisnéis bhreise a chur isteach, rud a thugann deis dóibh a gcás a neartú.

Tionóltar éisteachtaí béil i bhfoirgnimh cheanncheathrún na hOifige Achomhairc ar Shráid D’Olier i mBaile Átha Cliath agus ag réimse ionad ar fud na tíre. Go ginearálta, sceidealóidh Oifigeach Achomhairc eisceachtaí achomhairc le haghaidh roinnt laethanta le chéile san aon áit amháin, d’fhonn an úsáid is éifeachtúla a bhaint as an am agus na hacmhainní, agus féadfaidh an tOifigeach éisteacht le suas le 6 achomharc in aghaidh an lae.

Nuair a bheidh ‘rith’ na héisteachta críochnaithe ag an Oifigeach Achomhairc, déanfaidh an tOifigeach sin breithniú ar an bhfianaise a cuireadh i láthair agus socróidh agus taifeadfaidh an tOifigeach na cinntí maidir leis an achomharc. Cuirfear toradh an achomhairc in iúl don achomharcóir agus cuirfear an comhad ar ais chuig an Roinn chun an cinneadh a chur i bhfeidhm.

Ciallaíonn nádúr gar-bhreithiúnach an chórais achomharc nach féidir moilleanna ama a sheachaint ach déantar gach iarracht an líon díobh seo a choinneáil chomh híseal agus is féidir agus déantar athbhreithniú leanúnach ar amanna próiseála achomharc.

Is solúbtha agus cóir an córas, áfach, agus bíonn an t-aga a thógtar i gcomhréir leis an gcastacht a bhíonn i gcuid mhór de na ceisteanna faoi achomharc, a mbíonn gá le hardleibhéal breithiúnais ina leith agus a mbíonn easaontacht fianaise agus/nó ceisteanna casta dlí i gceist leo go minic.