Ó An Roinn Turasóireachta, Cultúir, Ealaíon, Gaeltachta, Spóirt agus Meán
Foilsithe
An t-eolas is déanaí
Sheol an Chartlann Náisiúnta a gClár Cuimhneacháin 2021 inniu chun an chéad chéim eile de Chlár Dheich mBliana na gCuimhneachán 2012-2023 a cheiliúradh. Déanann Clár Cuimhneacháin 2021 na Cartlainne Náisiúnta imeachtaí suntasacha i 1921 a chomóradh, síniú an Chonartha Angla-Éireannaigh ina measc.
Críochnaíonn an clár lena bpríomhócáid taispeántas An Conradh, 1921: An taispeántas Taifid ón gCartlann i gCaisleán Bhaile Átha Cliath i mí na Nollag seo. Cuimsithe sa chlár freisin, tá sraith cainteanna Fhómhar / Geimhreadh ag Leabharlann Náisiúnta na hÉireann, Acadamh Ríoga na hÉireann agus Cartlann Náisiúnta. I measc na rannpháirtithe tá Michael Portillo, craoltóir, agus iar-pholaiteoir Briotanach, an Dochtúir Marie Coleman, Scoil na Staire, an Antraipeolaíocht, na Fealsúnachta agus na Polaitíochta in Ollscoil na Banríona, an Dochtúir Anne Dolan, Ollamh Comhlach le Nua-Stair na hÉireann i gColáiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, an Dochtúir William Murphy, Ollamh Comhlach, Scoil Staire agus Tíreolaíochta in Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath agus Láithreoir RTÉ, David McCullagh.
Tugann an Taispeántas An Conradh, 1921: Taifid ón gCartlann deis don phobal ceann de na cáipéisí stairiúla is suntasaí atá i seilbh na Cartlainne Náisiúnta a fheiceáil. Osclófar an taispeántas in Acadamh na Breataine i Londain ar an 11 Deireadh Fómhair agus leanfaidh sé go dtí an 23 Deireadh Fómhair sula nglacfaidh sé cónaitheacht i gCaisleán Bhaile Átha Cliath ón 6 Nollaig go dtí an 27 Márta 2022. Is é seo an chéad uair a chuirfear na cáipéisí oifigiúla agus na páipéir phríobháideacha, lena n-áirítear doiciméad an Chonartha, os comhair an phobail. Chomh maith leis an taispeántas tá clár ceardlann, cainteanna coimeádaithe, agus clár digiteach. Freisin tá turais threoraithe, atá deartha chun fiosrú stairiúil a spreagadh agus tuiscint ar thionchar agus oidhreacht na n-imeachtaí a tharla le linn na tréimhse réabhlóideacha a chothú.
Dúirt Stiúrthóir na Cartlainne Náisiúnta, Orlaith McBride;
Is bliain thábhachtach í 2021 don Chartlann Náisiúnta agus inniu sheolamar ár gclár imeachtaí faoin gclár Dheich mBliana na gCuimhneachán 2012-2023 a fhaigheann tacaíocht ón Roinn Turasóireachta, Cultúir, Ealaíon, Gaeltachta, Spóirt agus Meán. Mar chuid den Chlár seo, óstálfaidh an Chartlann Náisiúnta sraith imeachtaí ó Mheán Fómhair go Nollaig agus is é An Conradh, 1921: Taifid ón gCartlann ceann de na príomhimeachtaí. Beidh an taispeántas againn i Londain ón 11 Deireadh Fómhair sula bhfillfimid ar Chaisleán Bhaile Átha Cliath ar an 6 Nollaig. Tá na dátaí seo suntasach toisc go ndéanann siad ceiliúradh ar chomóradh céad bliain ó thosaigh Idirbheartaíocht an Chonartha i Londain (11 Deireadh Fómhair 1921) agus síniú an Chonartha Angla-Éireannaigh (6 Nollaig 1921).”
"Is é seo an chéad uair a bheidh na cáipéisí seo ar taispeáint go poiblí. Tá an taispeántas ann do chách, ár ndóigh, ach mholfainn go háirithe do scoileanna agus do dhaoine óga gach rud a fheiceáil ó cháipéisí an Chonartha féin go taifid a bhaineann leis an saol i Londain don toscaireacht ó Dheireadh Fómhair go Nollaig 1921 chomh maith le miontuairiscí comh-aireachta bunaidh, comhfhreagras, dréachtaí rúnda, páipéir phríobháideacha, grianghraif agus go leor eile."
"Molaim go mór do gach duine teacht agus taifid a bhaineann le bunús Stát nua-aimseartha na hÉireann a fheiceáil.”
Mar chuid den chlár agus tar éis glao oscailte ar thograí, tá John Beattie ceaptha ag an gCartlann Náisiúnta mar Ealaíontóir Cónaithe, chun spreagadh a fháil ó na bailiúcháin agus féachaint conas na himeachtaí sa tréimhse seo ó 1921 go dtí 1923 a athshamhlú ar bhealach comhaimseartha.Trí phróiseas atógála stairiúil agus cultúrtha, cruthóidh Beattie saothar nua a athchéimneoidh agus cuireann sé beocht sa scéalta agus imeachtaí stairiúla agus cultúrtha ón tréimhse 1921 go dtí 1923. Le linn na cónaitheachta, cuirfidh Beattie sraith cainteanna poiblí i láthair ag cur síos ar a thaithí ag obair mar Ealaíontóir Cónaithe sa Chartlann Náisiúnta; a phróiseas taighde agus a chur chuige maidir le saothar nua a chruthú mar chuid den chlár mar Ealaíontóir Cónaithe.
Bunaíodh an Chartlann Náisiúnta chun taifead poiblí na hÉireann a bhailiú, a bhainistiú agus a chaomhnú, ag cinntiú go bhfuil siad ar fáil mar acmhainn do chách. Baineann na taifid seo le stair shóisialta, chultúrtha, eacnamaíoch agus pholaitiúil oileán na hÉireann ó na Meánaoiseanna go dtí bunú Shaorstát na hÉireann i 1922 agus isteach sa ré nua-aimseartha.
Tá cead isteach saor in aisce do gach imeacht agus is féidir tuilleadh eolais faoi Chlár Imeachtaí na Cartlainne Náisiúnta 2021 a fháil ag [external-link www.nationalarchives.ie | www.nationalarchives.ie ]
Nótaí Eagarthóra:
An Conradh, 1921: An taispeántas Taifid ón gCartlann
Á chur i láthair ag an gCartlann Náisiúnta i gcomhpháirtíocht le hAcadamh Ríoga na hÉireann agus leis an Leabharlann Náisiúnta, le taifid ó bhailiúcháin an Chartlann Mhíleata agus Coláiste na hOllscoile, Baile Átha Cliath.
Tá an Conradh Angla-Éireannach ar cheann de na doiciméid stairiúla is suntasaí atá i seilbh An Chartlann Náisiúnta. Agus é á úsáid mar bhuaicphointe, cuirfidh an Chartlann Náisiúnta taispeántas i láthair a chomórann a ról mar stór oifigiúil thaifid an Stáit, céad bliain ó bunaíodh é. An Conradh, 1921: Osclaíonn Taifid ón gCartlann taifid shuntasacha stairiúla, doiciméid oifigiúla agus páipéir phríobháideacha den chéad uair i stair an Stáit, lena n-áirítear an chéad chur i láthair poiblí ar dhoiciméad an Chonartha.
Ag baint úsáide as tuairisciú, íomhánna agus píosaí scannáin comhaimseartha, An Conradh, 1921: Aimsíonn Taifid ón gCartlann idirbheartaíocht an Chonartha i gcomhthéacs polaitiúil réabhlóid na hÉireann agus domhan a bhí bunoscionn leis an gCéad Chogadh Domhanda. Ag tosú leis na cainteanna taiscéalaíochta idir Éamon de Valera, Uachtarán Dáil Éireann, agus Príomhaire na Breataine David Lloyd George i rith samhradh 1921, tugtar mionsonraí ann faoi obair lánchumhachtach na hÉireann agus a rúnaíocht, tríd an taifead faisnéise a d’fhág siad ina ndiaidh a chur i láthair.
Déanann an taispeántas taifead freisin ar an saol ó lá go lá i Londain do na fir agus na mná a bhí mar thoscaireacht na hÉireann, ó pháirtithe a d’fhreastail, dinnéir a óstáil agus láithrithe ag léirithe amharclainne agus gala, go dtí na laethanta agus na huaireanta deiridh aimsir a síníodh an Conradh díreach tar éis 2am an 6 Nollaig 1921. Faoi dheireadh, tuairiscíonn sé filleadh na toscaireachta ar Bhaile Átha Cliath, agus cruinniú comh-aireachta Dháil Éireann a thug suntas don scoilt sa ghluaiseacht neamhspleáchais a tháinig chun cinn faoi théarmaí an Chonartha, agus na rannáin a mbeadh Cogadh Cathartha mar thoradh orthu.
In éineacht leis an taispeántas tá clár ceardlann, cainteanna coimeádaithe, agus clár digiteach chomh maith le turais threoraithe, atá deartha chun fiosrú stairiúil a spreagadh agus tuiscint ar thionchar agus oidhreacht na n-imeachtaí a tharla le linn na tréimhse réabhlóideacha lena n-áirítear frithghníomhartha domhanda agus eispéireas na mban.
Dátaí an taispeántais:
6 Nollaig 2021 - 27 Márta 2022
Uaireanta oscailte: 10rn - 5in, go laethúil
Gailearaí Teach an Chóiste, Gairdíní Chaisleán Bhaile Átha Cliath, Sráid an Dáma, Baile Átha Cliath 2, D02 X822
[external-link https://www.dublincastle.ie | https://www.dublincastle.ie ]
Tá cead isteach saor in aisce.
Eolas faoi áirithint ag [external-link www.nationalarchives.ie | www.nationalarchives.ie ]
Cuireadh tús le idirbheartaíocht an Chonartha i Londain an 11 Deireadh Fómhair 1921 agus tháinig siad chun críche go luath ar maidin an 6 Nollaig 1921 le síniú idirbheartaithe na Breataine agus na hÉireann, ar ‘Airteagail Chomhaontaithe’ - ar a dtugtar an Conradh Angla-Éireannach (nó an Conradh). Mar thoradh air seo bunaíodh Saorstát na hÉireann an 6 Nollaig 1922, a rialaíonn 26 de 32 chontae na hÉireann. Ba chloch mhíle í i stair na hÉireann, na Ríochta Aontaithe (RA), agus Impireacht na Breataine agus Comhlathas.
Taispeántas réamhamhairc de An Conradh, 1921: Osclófar Taifid ón gCartlann i Londain ar an 11 Deireadh Fómhair chun comóradh céad bliain ó thús agus cúrsa idirbheartaíochta an Chonartha a cheiliúradh. Tá an taispeántas seo á chur i láthair ag an gCartlann Náisiúnta i gcomhpháirtíocht le hAmbasáid na hÉireann i Londain, Acadamh Ríoga na hÉireann agus leis an Acadamh na Breataine, le taifid ó bhailiúcháin an Leabharlann Náisiúnta, an Chartlann Mhíleata agus Coláiste na hOllscoile, Baile Átha Cliath.
Dátaí an taispeántais:
11 - 23 Deireadh Fómhair 2021
Uaireanta oscailte: Luan-Aoine 10rn - 5in, Dé Sathairn 10rn - 1in, Dé Domhnaigh 10rn - 5in
Acadamh na Breataine, 10-11 Ardán Carlton House, Londain, SW1Y 5AH
[external-link www.thebritishacademy.ac.uk | www.thebritishacademy.ac.uk ]
Tá cead isteach saor in aisce. Eolas faoi áirithint ag [external-link www.thebritishacademy.ac.uk | www.thebritishacademy.ac.uk ]
Sraith Cainteanna Fhómhair/Gheimhridh
Teideal: ‘Bring me into the spotlight of a London conference': Michael Collins from Truce to Treaty’
Cainteoirí: An Dochtúir Anne Dolan, (Ollamh Comhlach le Nua-Stair na hÉireann i gColáiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath), agus an Dochtúir William Murphy (Ollamh Comhlach, Scoil Staire agus Tíreolaíochta in Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath)
Modhnóir: David McCullagh (iriseoir, údar agus láithreoir, RTE)
Dáta: Déardaoin, 23 Meán Fómhair 2021
Am: 8i.n
Ionad óstach: Príomhsheomra Léitheoireachta, Leabharlann Náisiúnta na hÉireann, Sráid Chill Dara, Baile Átha Cliath 2.
Imeacht ar líne: Tá cead isteach saor in aisce. Eolas faoi áirithint ag [external-link https://nli.ticketsolve.com/shows/1173614554 | https://nli.ticketsolve.com/shows/1173614554 ]
Dochtúir Anne Dolan , Ollamh Comhlach le Nua-Stair na hÉireann sa Roinn Staire, i gColáiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath. Is í údar an leabhar Commemorating the Irish Civil War: History and Memory, 1923–2000 agus le Cormac KH O’Malley, eagarthóir ar‘No surrender here!’ The Civil War Papers of Ernie O’Malley. Díríonn a cuid taighde ar stair an fhoréigin sa tréimhse réabhlóideach agus ar stair shóisialta agus chultúrtha na hÉireann idirchogadh.
William Murphy is Ollamh Comhlach ag Scoil Staire agus Tíreolaíochta in Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath. Is é údar an leabhar Political Imprisonment and the Irish, 1912–1921 (2014) agus is é údar an leabharLeisure and the Irish in the Nineteenth Century (2016) agus The Gaelic Athletic Association, 1884–2009 (2009).
Is comhúdair iad arMichael Collins: The Man and the Revolution.
Teideal: 'Cuireann an Chartlann Náisiúnta Michael Portillo i láthair i gcomhrá leis an Dr Marie Coleman'
Cainteoirí: Michael Portillo (iriseoir, craoltóir agus iar-pholaiteoir Briotanach) agus an Dochtúir Marie Coleman (Scoil Staire, Antraipeolaíochta, Fealsúnachta agus Polaitíochta, Ollscoil na Banríona, Béal Feirste)
Dáta: Déardaoin 28 Deireadh Fómhair 2021
Am: 6i.n
Ionad óstach: Acadamh Ríoga na hÉireann, 19 Sráid Dhásain, Baile Átha Cliath 2.
Imeacht ar líne: Tá cead isteach saor in aisce. Eolas faoi áirithint le leanúint ag www.nationalarchives.ie
Pléifidh Michael Portillo agus an Dochtúir Marie Coleman idirbheartaíochtaí an Chonartha Angla-Éireannaigh (11 Deireadh Fómhair - 6 Nollaig 1921) trí phriosma pháipéar comh-aireachta na Breataine agus na hÉireann agus scrúdóidh siad a raibh i gceist do thoscaireachtaí agus dá rialtais faoi seach.
Is céimí de chuid Choláiste na hOllscoile, Baile Átha Cliath í Marie Coleman. Is údar í ar roinnt leabhar i dteannta le hailt agus aistí measta ar réabhlóid na hÉireann. Is comh-eagarthóir arStaidéar Stairiúil na hÉireann í agus suíonn sí ar roinnt coistí a bhaineann le Clár Dheich mBliana na gCuimhneachán na hÉireann (Coiste Comhairleach Tionscadal Pinsean na Seirbhíse Míleata, Bord Comhairleach Idirnáisiúnta Taobh thall de 2022 agus Painéal Stairiúil Céad Bliain Oifig Thuaisceart Éireann). Thug an Dochtúir Coleman cuntas saineolach freisin ar réabhlóid na hÉireann ar an raidió, ar an teilifís agus sna nuachtáin.
Bhí Michael Portillo ina Chomhalta Coimeádach de Pharlaimint Westminster le linn na dtréimhsí 1984–1997 agus 1999–2005. Bhí sé ina aire ar feadh aon bhliain déag agus bhí trí phost comh-aireachta aige. Is sna meáin a bhí an dara gairm aige. Bhí sé go rialta ar athbhreithniú aorach polaitiúil BBC1 “This Week” le linn a rith 16 bliana. Tá cláir déanta aige bunaithe ar thurais iarnróid do BBC2 le trí bliana déag anuas agus leanann an táirgeadh ar aghaidh. Bhí a chuid clár do RTÉ ar chomóradh céad bliain Éirí Amach na Cásca, Cogadh na Saoirse agus cruthú Thuaisceart Éireann.
Teideal: Ag dul faoi láimh easpaig
Cainteoirí: Ag dul faoi láimh easpaig
Modhnóir: An Dochtúir Patrick Geoghegan (Ollamh le Nua-Stair, Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath)
Cur síos gairid agus scéal do bheatha gearr an cainteoir: Ag dul faoi láimh easpaig
Dáta: Dé Luain 22 / Dé Máirt 23 / Dé Céadaoin 24 Samhain 2021: Ag dul faoi láimh easpaig
Am: Ag dul faoi láimh easpaig
Ionad óstach: An Chartlann Náisiúnta, Sráid an Easpaig, Baile Átha Cliath 8.
Imeacht ar líne: Tá cead isteach saor in aisce. Eolas faoi áirithint le leanúint ag www.nationalarchives.ie
Ealaíontóir Cónaithe: John Beattie
Tar éis glao oscailte ar thograí, cheap an Chartlann Náisiúnta John Beattie mar a Ealaíontóir Cónaithe mar chuid den Clár Dheich mBliana na gCuimhneachán.
Tá clár Ealaíontóir Cónaithe na Cartlainne Náisiúnta deartha chun tacú le hiniúchadh peirspictíochtaí nua ar ábhar cartlainne a bhaineann leis an tréimhse 1921-1923 trí shaothar ealaíne nua agus bunaidh a chruthú. Beidh rannpháirtíocht an phobail ina ghné shuntasach den chlár 24 mí, ag tabhairt léargas uathúil ar phróiseas cruthaitheach an ealaíontóra, chomh maith le bailiúcháin na Cartlainne Náisiúnta agus a ról ag caomhnú agus ag cosaint taifid an Stáit do na glúine atá ann faoi láthair agus na glúine atá le teacht. Tríd an gcomhoibriú, féachfaidh an Chartlann Náisiúnta ar chur chuige nua chun a bailiúcháin a chur i láthair a fheabhsaíonn taitneamh na gcuairteoirí agus a spreagfaidh bealaí éagsúla chun iad a fheiceáil agus taithí a fháil orthu.
Ba mhaith le togra John Beattie, Reperforming State Memory dul i dteagmháil le bailiúcháin na Cartlainne Náisiúnta agus, trí phróiseas atógála stairiúil agus cultúrtha, corpas nua oibre a chruthú a athchéimneoidh agus a thabharfaidh scéalta agus imeachtaí stairiúla agus cultúrtha beo ón tréimhse 1921- 1923. Le linn na cónaitheachta, cuirfidh Beattie sraith cainteanna poiblí i láthair ag cur síos ar a thaithí ag obair mar Ealaíontóir Cónaithe sa Chartlann Náisiúnta; a phróiseas taighde agus a chur chuige maidir le saothar nua a chruthú mar chuid den chlár mar Ealaíontóir Cónaithe.
Is amharcealaíontóir é John Beattie atá lonnaithe i mBaile Átha Cliath. I measc a chuid íomhá neamhbheo agus íomhá ghluaiste tá: PERFORMING NGI.988 (2016), táirgeadh é do chuimhneacháin Stáit 1916 i gcomhar le Gailearaí Náisiúnta na hÉireann, Ionad ESB um Staidéar ar Ealaín na hÉireann, agus Gailearaí an LAB, Baile Átha Cliath; agus An Artist, The Studio, and all the rest… (2006-2012), léiriúchán íomhá ghluaiste cineamatach dhá pháirt, ar taispeáint san Acadamh Ríoga Hibernian. Ó 2013, tá Beattie ag déanamh taighde, ag táirgeadh agus ag stiúradh comhlacht nua oibre dar teideal RECONSTRUCTING MONDRIAN (2013-2020), bunaithe ar stiúideo bunaidh i bPáras Piet Mondrian ó 1921-1936, i gcomhar le The Gemeentemuseum, Den Haag, Gailearaí Hugh Lane, Baile Átha Cliath, agus leis an Atógáil Fhondúireacht Mondrian’s Studio, an Ollainn. Bronnadh roinnt cónaitheachtaí ar Beattie go dtí seo, lena n-áirítear an Centre Culturel Irlandais, Paris, 2020; the apexart Fellowship, New York, 2015; IMMA, Dublin, 2011; Temple Bar Gallery & Studio, Dublin, 2010; the RHA, Dublin, 2010; agus Stiúideonna Ealaíontóirí Stáisiún Dóiteáin, Baile Átha Cliath, 2006- 2009.
Chun féachaint ar obair idir lámha: www.studiojohnbeattie.com/national-archives-residency. Le haghaidh tuilleadh eolais faoi John Beattie agus a chuid oibre:www.johnbeattie.ie