Ó An Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara
Foilsithe
An t-eolas is déanaí
Inniu, d’fhógair an tAire Talmhaíochta, Bia agus Mara, Charlie McConalogue T.D., agus an tAire Stáit le freagracht speisialta as taighde agus nuálaíocht, Martin Heydon T.D., dul chun cinn eolaíoch nua i mbreiseáin bheatha chun meatán beostoic a laghdú.
Tagann an fógra roimh an gcomhdháil “Talmhaíocht agus Athrú Aeráide – Eolaíocht a Chur i nGníomh” ar an 15ú Samhain 2023 ag an Staid Aviva.
Tástáladh na breiseáin i gcórais mairteola laistigh ach baineann an fhéidearacht leo, iad a úsáid i gcórais atá bunaithe ar fhéarach. Léirigh an taighde freisin go bhfuil acmhainneacht shuntasach ann do bhreiseáin sciodair chun astaíochtaí ó stóráil aoiligh a chosc agus a laghdú.
Tagann na torthaí suntasacha ón tionscadal ‘Meth-Abate’ a fhaigheann tacaíocht €1.248 milliún de mhaoiniú ón Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara agus ón Roinn Talmhaíochta, Comhshaoil agus Gnóthaí Tuaithe (DAERA) i dTuaisceart na hÉireann. Is iad an tOllamh Sinead Waters in Teagasc agus an tOllamh Vincent O’Flaherty in Ollscoil na Gaillimhe a stiúrann an taighde comhoibríoch, i gcomhar le comhpháirtithe Thuaisceart Éireann, Ollscoil na Banríona, Béal Feirste agus an Institiúid Agraibhia agus Eolaíochtaí Bitheacha (AFBI).
Léirigh an tionscadal, a thosaigh in 2019:
• Breiseán beatha athchogantaigh nua atá in ann astaíochtaí meatáin a laghdú 28% in eallach mairteola i gcórais laistigh. Tá an taighde ag dul ar aghaidh anois chun é seo a bhailíochtú tuilleadh agus chun imscrúdú a dhéanamh ar an bhféidearthacht é a fhoirmiú i bhfoirm millíní nó mar bhónas do thionchair níos faide chun é a éascú i gcórais táirgthe féarach-bhunaithe.
• Thairg laghdú 30% ar astaíochtaí meatáin laistigh in eallach mairteola a bhí ag fás aiste bia foráiste-bhunaithe agus cuimsíodh an forlíonadh aiste bia 3-NOP.
• Laghdú >80% ar astuithe gáis cheaptha teasa ó stóráil fhadtéarmach aoileach leachtach agus sciodar ag baint úsáide as breiseán sciodair ocsaídiúcháin nua. Tá tuilleadh taighde agus trialacha taispeána ar siúl chun a úsáid a thástáil i gcórais Éireannacha
Ag labhairt faoin dul chun cinn eolaíoch tábhachtach seo, dúirt an tAire McConalogue:
“Tá a fhios againn gurb ionann é meatán agus an chuid is mó de gháis cheaptha teasa Thalmhaíochta na hÉireann, ó bheostoc go príomha ach ó sciodair agus aoileach stóráilte freisin. Tá a fhios againn freisin a thábhachtaí is atá ár n-earnáil feirmeoireachta athchogantaigh do gheilleagar agus do cheantair tuaithe na hÉireann. Ní gá a rá mar sin, gur cuireadh fáilte mhór roimh an taighde seo a thaispeánann an acmhainneacht atá ag breiseán beatha agus aoiligh chun astaíochtaí ó fheirmeoireacht beostoic a laghdú. Tá tuilleadh taighde, atá maoinithe ag mo Roinn, ar siúl chun an teicneolaíocht seo a aistriú ó bheith rathúil i gcóras laistigh go dtí a bheith rathúil agus inúsáidte inár gcóras féarach lasmuigh a bhfuil cáil dhomhanda air. Leanfaidh mé ar aghaidh ag tacú le heolaíocht a thugann réitigh éifeachtacha ar aghaidh d’fheirmeoirí, agus beidh ár gcomhdháil Talmhaíochta agus Athrú Aeráide atá le teacht ina deis luachmhar chun plé a dhéanamh ar an eolaíocht atá mar bheartas agus atá réidh le cur i bhfeidhm ach ina bhféadfadh an eolaíocht atá ag teacht chun cinn sinn a threorú amach anseo freisin.”
Dúirt an tAire Stáit Heydon
“Creidim go láidir gur féidir leis an eolaíocht agus an nuálaíocht na réitigh a theastaíonn uainn a sholáthar chun próifíl astuithe ár dtáirgthe bia a laghdú in Éirinn. Tá an acmhainneacht ag breiseáin bheatha agus aoiligh ról suntasach a bheith acu ina leith seo. Tá an-mholadh ag dul don obair chomhoibríoch seo a thugann Thuaidh agus Theas le chéile leis an tionscal.
“Is léiriú iad na torthaí luatha seo ar an dul chun cinn eolaíoch láidir a chuirfear i láthair ag an gcomhdháil um Thalmhaíocht agus Athrú Aeráide a bheidh ar siúl go luath ar an 15ú Samhain, agus na chéad chéimeanna eile a ghlacfar leo chun breiseáin a fhorbairt a oireann dár gcórais bheostoic féarach-bhunaithe.”
Dúirt Comhordaitheoir an tionscadail Meth-Abate, an tOllamh Sinead Waters,
“Tá an-áthas ar fhoireann ‘Meth-Abate’ a thuairisciú gur éascaigh an tionscadal seo measúnú agus forbairt breiseán geallta beatha agus aoiligh. Tá sé léirithe againn gur féidir le forlíonadh aiste bia i gcóras mairteola laistigh na hÉireann astaíochtaí meatáin ó roinnt breiseán beatha a laghdú go suntasach. Cé go leanann taighde ar aghaidh le forbairt éifeachtacht na mbreiseán seo do chórais féarach-bhunaithe, táimid ar bís leis na réamhthorthaí atá ag teacht ónár gcuid oibre.”
CRÍOCH
Fotheideal an Ghrianghraif: C-D an tOll Vincent O’Flaherty (Ollscoil na Gaillimhe), an tOll David Kenny (Teagasc na Gráinsí, Ceann na Roinne Ainmhithe &Bitheolaíochta), an tOll Sinead Waters (Teagasc na Gráinsí), an tAire Charlie McConalogue T.D agus an tAire Stáit Martin Heydon T.D
NÓTAÍ DON EAGARTHÓIR
Tionscadal Meth-Abate
Tá an tionscadal ‘Meth-Abate’ ag fiosrú ‘Forbairt agus bailíochtú teicneolaíochtaí nua chun astuithe meatáin ó chórais thalmhaíochta na hÉireann atá bunaithe ar fhéarach a laghdú'. Dámhadh maoiniú de €1.248 milliún air trí Ghlao Taighde iomaíoch náisiúnta 2019 na Roinne, le maoiniú de €980,610 bronnta ag DAFM agus cómhaoiniú €267,611 curtha ar fáil ag DAERA, Tuaisceart na hÉireann.
Tá an tOll. Sinead Waters ó Theagasc na Gráinsí i gceannas ar an tionscadal, leis an Oll. Vincent O’Flaherty ó Ollscoil na Gaillimhe mar chomh-Phríomhimscrúdaitheoir. Is iad na hinstitiúidí comhoibríocha i dTuaisceart na hÉireann ná Ollscoil na Banríona, Béal Feirste agus an Institiúid Agraibhia agus Eolaíochtaí Bitheacha (AFBI).
Is é cuspóir Meth-Abate ná imscrúdú a dhéanamh ar roinnt breiseáin bheatha agus sciodair atá ann cheana féin agus teicneolaíochtaí nua a fhorbairt chun astaíochtaí meatáin ó aoileach stóráilte, agus táirgeadh caorach, déiríochta agus mairteola a mhaolú, agus ag an am céanna, monatóireacht a dhéanamh ar a n-iarmhairtí ar tháirgiúlacht ainmhithe. Maidir le seachadadh féarach-bhunaithe, forbrófar teicneolaíochtaí le haghaidh imchochaithe chun scaoileadh mall agus straitéisí forlíonta luathshaoil a chinntiú. Tá an taighde seo ar siúl, ach níl torthaí ar fáil fós. Tá imscrúdú á dhéanamh freisin ar éifeacht na dteicneolaíochtaí seo ar chomhdhéanamh cothaitheach agus tocsaineolaíoch feola agus bainne chun sábháilteacht tomhaltóirí na mbreiseán a dhearbhú.
Foilsíodh na torthaí breiseán beatha ón tionscadal Meth-Abate le déanaí ag cruinniú bliantúil de Chónaidhm um Eolaíocht Ainmhithe na hEorpa i Lyon, An Fhrainc, idir an 26ú Lúnasa agus an 1ú Meán Fómhair 2023 (EAAP 2023 – Lyon 2023 Cruinniú Bliantúil EAAP).
Comhdháil Agra-Aeráide
Beidh an Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara ina hóstach ar chomhdháil náisiúnta ‘Talmhaíocht agus Athrú Aeráide - Eolaíocht a Chur i nGníomh’ Dé Céadaoin 15ú Samhain 2023 ag an Staid Aviva.
Beidh fócas láidir ag an gcomhdháil ar an eolaíocht agus ar an mbeartas mar a bhaineann siad le talmhaíocht agus athrú aeráide, lena n-áirítear an eolaíocht atá réidh le breithniú beartais agus le cur i bhfeidhm ag an tionscal, agus an áit a bhfuil an eolaíocht agus an beartas “ag dul”. Baileoidh cainteoirí, náisiúnta agus idirnáisiúnta, óna réimse saineolais. Is féidir tuilleadh sonraí faoin gcomhdháil agus conas clárú a fháil ar shuíomh Gréasáin na comhdhála ag: www.agclimateconf.com
Is é an Plean Gníomhaithe ar son na hAeráide 2023 (CAP23), a seoladh i mí na Nollag 2022, an dara huasdátú bliantúil ar Phlean Gníomhaithe ar son na hAeráide 2019 de chuid na hÉireann.
Is é an plean seo an chéad phlean a ullmhaíodh faoin Acht um Ghníomhú Aeráide agus um Fhorbairt Ísealcharbóin (Leasú) 2021, agus i ndiaidh buiséid charbóin uile-gheilleagair agus uasteorainneacha astaíochtaí earnálacha a thabhairt isteach.
Cruthóidh cur chun feidhme an Phlean Ghníomhaithe ar son na hAeráide poist, deiseanna nua eacnamaíocha agus cosnóidh sé daoine agus an pláinéad. Is féidir leat féachaint ar CAP23 agus a iarscríbhinn gníomhartha ANSEO nó tabhair cuairt ar www.gov.ie/climateaction