Foilsíonn an tAire Zappone Tuarascáil an Dr Geoffrey Shannon ar Bhailiúchán DNA Mharthanóirí Thuama

Tugtar le fios sa tuarascáil gur cheart go mbeadh sé indéanta scéim riaracháin dheonach a fhorbairt chun samplaí bitheolaíocha a bhailiú ó mharthanóirí agus gaolta

Ráiteas leis an Aire Leanaí agus Gnóthaí Óige, an Dr Katherine Zappone, T.D.

D’fhoilsigh an tAire Leanaí agus Gnóthaí Óige, an Dr Katherine Zappone, T.D. Tuarascáil an Dr Geoffrey Shannon, “Tuarascáil ar Bhailiúchan DNA Mharthanóirí Thuama” ("Report on the Collection of Tuam Survivors' DNA") . D’iarr an tAire Zappone ar an Dr Shannon machnamh a dhéanamh ar cén gníomhartha a d’fhéadfadh bheith indéanta faoi na dlíthe reatha mar fhreagairt d’iarraidh ó roinnt grúpaí ionadaíocha chun tús a chur le samplaí DNA a bhailiú láithreach i gcomhthéacs phróifíl aoise agus stádas sláinte na marthanóirí. Ba é an cuspóir a bheadh ag samplaí a bhailiú ná chun iad a chur i gcomparáid lena chéile ní ba dhéanaí in aghaidh aon phróifílí DNA a d’fhéadfaí a ghineadh ó na hiarsmaí daonna a aimsíodh ag an suíomh i dTuaim agus, más féidir, sainaithint dhearfach a dhéanamh.

Tá 97 leathanach i dtuarascáil an Dr Shannon agus déantar machnamh inti ar an méid a d’fhéadfaí a dhéanamh laistigh den chreat reachtaíochta, agus tagairt ar leith á déanamh don mhéid seo a leanas:

samplaí bitheolaíocha a bhailiú ar chuspóirí comparáide;
a mhéid a d’fhéadfadh aon chearta teaghlaigh ábhartha faoi Airteagal 8 den Choinbhinsiún Eorpach um Chearta an Duine a bheith i gceist; agus
an bealach is fearr a chinntiú gur féidir cearta iad siúd a chosaint ar mian leo samplaí bitheolaíocha a thabhairt maidir le sonraí pearsanta íogair agus toiliú feasach.

Measann an Dr Shannon gur cheart go mbeadh sé indéanta scéim riaracháin dheonach a fhorbairt chun samplaí bitheolaíocha a bhailiú ó ghaolta sula n-achtaítear an reachtaíocht atá á forbairt ag an Roinn Leanaí agus Gnóthaí Óige mar fhreagairt d’iarsmaí na n-ógánach a aimsíodh ag Tuaim. Ba cheart an scéim riaracháin a chomhchuimsiú ansin isteach sa reachtaíocht a luaithe a bhíonn sé réidh. Ní ghinfear aon phróifílí DNA ó na samplaí bitheolaíocha go dtí go mbeidh an reachtaíocht i bhfeidhm agus gur cruthaíodh gur féidir próifílí DNA a ghiniúint ó iarsmaí na n-ógánach.

Leagann an Dr Shannon an bhéim air go mbeadh aon scéim a fhorbraítear le hoibriú ar bhunús toiliú feasach chun an RGCS agus ceanglais bhunreachtúla a bhaineann le cosaint sonraí a shásamh. Ba cheart go mbeadh rannpháirtithe in ann an cinneadh a dhéanamh chun aistarraingt ag tráth ar bith agus a iarraidh go ndéantar a sampla agus an t-eolas a choimeádtar fúthu a mhilleadh.

Tá comhairliúcháin dhlíthiúla le cur ar siúl chun machnamh a dhéanamh ar scéim chuí

Ag freagairt don tuarascáil, dúirt an tAire Zappone:

“Táim an-bháúil ar na buarthaí atá ar mharthanóirí agus daoine muinteartha go gcruthaíonn a bpróifílí aoise agus sláinte údar práinne i dtaobh samplaí bitheolaíocha a bhailiú. I ndiaidh thuarascáil an Dr Shannon, beartaím a iarraidh ar m’oifigigh scéim chuí riaracháin dheonach a fhorbairt chun na samplaí siúd a bhailiú, faoi réir comhairle dlí.

"Ba mhaith liom buíochas ó chroí a ghabháil leis an Dr Shannon as an measúnú tomhaiste a rinne sé ar na ceisteanna casta atá i gceist. Faoi mar a thug sé chun solais, ní soiléir go fóill cé acu an mbeifear nó nach mbeifear in ann próifílí DNA a ghiniúint ó iarsmaí daonna na n-ógánach a bheadh ar an gcaighdeán sin go mbeifí in ann meaitseálacha teaghlaigh a bhaint amach dá bharr. Ach ní chreidim gur cheart go mbeadh seo mar bhacainn roimh dhóchas agus tá fonn mór orm gach uile dheis fhéideartha a thabhairt do mharthanóirí agus daoine muinteartha chun iarracht a dhéanamh chun iarsmaí na ndaoine siúd a shainaithint a bhfuil gean mór acu orthu.

"Déanfaidh m’oifigigh comhairliúchán breise anois lenár gcomhairleoirí dlíthiúla agus na gníomhaireachtaí ábhartha i dtreo scéim riaracháin dheonach a fhorbairt sna míonna amach anseo.”

CRÍOCH

Nótaí don eagarthóir:

Príomhthorthaí thuarascáil an Dr Shannon:

Caithfear aon scéim riaracháin a bheartaítear ina ndéantar ábhartha géiniteach a bhailiú, a choimeád agus a úsáid (go féideartha) a dhearadh chun ceanglais Bhunreacht na hÉireann agus an Choinbhinsiúin Eorpaigh um Chearta an Duine (an CECD) a shásamh. Dá réir seo, caithfidh údar stuama a bheith leis na bearta agus caithfidh siad bheith comhréireach i gcomhthéacs na gcuspóirí a dtugtar aghaidh orthu.
Cé gur fearr, sa tréimhse níos fadtéarmaí, gur cheart go mbunódh meicníocht nó creat daingean reachtúil leis an bpróiseas a bhailíonn agus a mheaitseálann samplaí DNA ag Áras Máithreacha agus Naíonán Thuama, is cosúil go mbeadh scéim eatramhach riaracháin a chruthú faoina bhféadfadh daoine muinteartha samplaí bitheolaíocha a sheoladh ar aghaidh go saorálach chun go ndéanfaí tástáil orthu ina dhiaidh sin, incheadaithe de réir an bhunreachta agus go gcomhlíonfadh sé an CECD. Ba cheart go bhfeidhmeodh sé, ina theannta sin, mar bhealach cuí chun cearta daoine muinteartha faoi Airteagal 8 a fheidhmiú a bhféadfadh gur mian leo samplaí a sholáthar ag an bpointe seo i gcomhthéacs a bpróifíle aoise agus a stádais sláinte.
Ní chuirtear bonn reachtaíochta oiriúnach ar fáil san Acht um Cheartas Coiriúil (Fianaise Dlí-Eolaíochta agus Córas Bunachair Sonraí DNA), 2014, faoinar féidir samplaí bitheolaíocha daoine muinteartha a bhailiú.
Tá sé ríthábhachtach an bhéim a leagan ar chineál deonach na scéime a bheartaítear. Beidh gá leis a léiriú gur tugadh an t-eolas iomlán do na rannpháirtithe sular ghlac siad páirt agus gur thoiligh siad do pháirt a ghlacadh ina dtoil féin shaor. Ba cheart breithniú cúramach a dhéanamh ar cheanglais an RGCS agus bhunreachtúla nuair a bhíonn an scéim á dearadh lena chinntiú go bhfuil an toiliú a thugann iad siúd a ghlacann páirt iomlán, saor agus feasach.
Ba cheart go ndéanfaí coinníoll de i ngné den toiliú a lorgaítear agus a fhaightear ó rannpháirtí sa scéim a bheartaítear go gcoimeádfar sonraí go dtí go dtiteann próiseas meaitseála, nó go dtí go n-aistarraingítear toiliú, pé ceann a tharlaíonn ar dtús. Caithfidh rannpháirtithe a bheith curtha ar an eolas ar an gceart atá acu chun toiliú a aistarraingt.
Gné a bheidh sa scéim a bheartaítear go mbeidh an rogha ag rannpháirtithe chun duine aonair a ainmniú ar féidir faisnéis a fuarthas ón bpróiseas meaitseála DNA a thabhairt dó/di sa chás go bhfaigheann an rannpháirtí bás sula ndéantar meaitseáil rathúil. Bheadh ar ainmnithe toiliú a sholáthar, chomh maith, dá sonraí a stóráil ar an gcuspóir seo agus bheadh an rogha acu, chomh maith, chun a dtoiliú a aistarraingt.
Ar aon dul le ceanglais an RGCS, caithfear Oifigeach Cosanta Sonraí a ainmniú don scéim a bheartaítear.
Tá sé ríthábhachtach gur cheart go mbeadh an Stát ag oibriú go gníomhach i dtreo reachtaíocht a achtú a chruthóidh meicníocht reachtúil i dtaobh samplaí bitheolaíocha neasghaolta a bhailiú, a stóráil agus a phróiseáil, ar mhaithe le tabhairt faoi phróiseas meaitseála leis na hiarsmaí athnochta ó Thuaim ag an tráth céanna le scéim riaracháin a bhunú. Beartaítear gur cheart go ndéanfaí aon scéim shealadach riaracháin atá á bunú a chomhchuimsiú ar deireadh thiar isteach sa reachtaíocht sin; caithfidh seo bheith mar ghné den toiliú a fhaightear ó rannpháirtithe agus ainmnithe.
Tá sé ríthábhachtach go gcuireann an Stát in iúl go soiléir do ghaolta, anuas ar na meáin agus an pobal i gcoitinne, cén duine/daoine aonair, ranna agus/nó gníomhaireachtaí a bheidh freagrach as samplaí bitheolaíocha a bhailiú agus a phróiseáil, agus cé a bheidh freagrach ar deireadh thiar as an Scéim a riar agus a mhaoirsiú.

Foilsíonn an tAire Zappone Tuarascáil an Dr Geoffrey Shannon ar Bhailiúchán DNA Mharthanóirí Thuama

Nótaí don eagarthóir:

Cuid den

Polasaí